- Дзiўна... У партавiкоў фантазii хапае, асаблiва пасля некалькiх чарак аперытыву...
- Мяркую, вы адправiлi жонку ў Парыж, каб уберагчы яе ад хваляванняў, звязаных з усiмi гэтымi драматычнымi падзеямi?.. I тымi, што могуць яшчэ здарыцца?..
З абодвух бакоў адчувалася непрыязнасць. Урэшце, камiсар i мэр былi людзi з розных грамадскiх класаў, вельмi непадобныя адзiн на аднаго.
Мэгрэ выпiваў у партовым шынку з рыбакамi i шлюзаўшчыкамi.
Мэр прымаў паноў з пракуратуры, частаваў iх чаем з лiкёрамi i пiрожнымi.
Мэгрэ быў просты чалавек, сацыяльную прыналежнасць якога цяжка было вызначыць.
Пан Гранмэзон належаў да мясцовае знацi, паходзiў са старадаўняй буржуазнай сям'i, меў рэпутацыю самавiтага суднаўладальнiка, прыбыткi якога няспынна растуць.
Вядома, паводзiнам мэра была ўласцiвая дэмакратычнасць. Ён размаўляў на вулiцы з простымi людзьмi. Але гэтая дэмакратычнасць была маскаю, якую трэба надзяваць, каб мець поспех i на наступных выбарах. Гэта была частка абдуманай жыццёвай лiнii.
Камiсар трымаўся вельмi ўпэўнена. А з пухлага ружовага твару пана Гранмэзона спакваля сыходзiла важнасць, саступаючы месца разгубленасцi.
Каб не выдаць сябе, мэр зрабiў выгляд, што сярдуе.
- Пан Мэгрэ, - пачаў ён, вымавiўшы гэтыя два словы так, нiбыта збiраўся дэкламаваць. - Пан Мэгрэ, я дазволю сабе нагадаць вам, што ў якасцi мэра абшчыны...
Камiсар падняўся - i зрабiў гэта так нязмушана, што субяседнiк шырока расплюшчыў вочы. Мэгрэ падышоў да дзвярэй у гасцёўню i спакойна адчынiў iх.
- Ды ўваходзьце ўжо, Луi! Гэта дзейнiчае на нервы - няспынна бачыць, як дрыжаць дзверы, i чуць, як вы за iмi сапяце!
* * *
Калi Мэгрэ спадзяваўся на тэатральны эфект, дык яго чакала расчараванне. Вялiкi Луi, скасабочыўшы як звычайна плечы i нахiлiўшы галаву, пакорлiва ўвайшоў у кабiнет i ўтупiўся вачыма ў падлогу.
Гэта была поза чалавека, якi трапiў у далiкатнае становiшча: як мог ён, просты матрос, апынуцца ў доме ў такой важнай i багатай асобы?
Што ж да мэра, дык гэты зацягваўся цыгараю, выпускаў густыя клубы дыму i глядзеў некуды нерухомымi вачыма.
У пакоi ўжо амаль нiчога не было вiдаць. На вулiцы запалiлi лiхтар.
- Я запалю святло, з вашага дазволу, - сказаў Мэгрэ.
- Хвiлiнку... Закрыйце спярша шторы... Мiнакам неабавязкова бачыць... Вось так... Левы шнур... Асцярожна...
Вялiкi Луi застыў пасярод пакоя. Мэгрэ павярнуў выключальнiк, падышоў да камiна i паварушыў вуголле.
Гэта была яго старая звычка. Яшчэ ён мог, калi быў заклапочаны, стаяць каля печы, заклаўшы рукi за спiну, пакуль не пачынала пячы ў бакi.
Але ж цi змянiлася хоць крыху сiтуацыя? Гранмэзон па-ранейшаму насмешлiва пазiраў на камiсара, якi на хвiлiну задумаўся.
- Вялiкi Луi быў тут, калi... калi з вамi гэта здарылася?
- Не! - суха адказаў мэр.
- Шкада! Вы маглi б упасцi, скажам, на яго кулак...
- Што дазволiла б вам яшчэ больш растрывожыць некаторыя галовы, расказваючы ў партовым шынку розныя фантастычныя гiсторыi... Лепей, мусiць, скончыць з гэтым, камiсар?.. Гэтай драмай трэба заняцца нам абодвум... Вы прыехалi з Парыжа... Прывезлi мне адтуль капiтана ў вельмi нецiкавым стане, i ўсё гаворыць за тое, што не ў Вiстрэаме яго так апрацавалi... Вы былi тут, калi яго забiлi... Следства вы ведзяце, як вам заманецца...
У голасе ў мэра гучала рашучасць.
- Я мэр гэтага гарадка ўжо дзесяць гадоў, ведаю ўсiх яго жыхароў i лiчу сябе адказным за ўсё, што з iмi здараецца. I як мэр кiрую адначасова i мясцовай палiцыяй... Дык вось!...
Ён спынiўся на нейкi момант, каб зацягнуцца цыгараю. Попел упаў i рассыпаўся ў яго на халаце.
- Пакуль вы бегаеце па шынках, я таксама не сяджу склаўшы рукi, хай гэта вас не пакрыўдзiць...
- I выклiкаеце Вялiкага Луi...
- Я выклiкаю i iншых, калi знаходжу гэта патрэбным... А цяпер, мяркую, вы не маеце больш нiчога iстотнага паведамiць мне?..
Ён устаў, каб праводзiць наведнiка да дзвярэй. Было вiдаць, што ногi ў яго трохi зацяклi.
- Спадзяюся, - цiха сказаў Мэгрэ, - вы не будзеце мець нiчога супраць, калi Луi пойдзе са мною... Учора ноччу ён ужо даваў мне паказаннi... Мне трэба задаць яму яшчэ некалькi пытанняў...
Гранмэзон паказаў жэстам, што яму гэта ўсё роўна. Але сам Вялiкi Луi i з месца не скрануўся, усё адно як здранцвеў, - стаяў, апусцiўшы вочы.
- Пакуль што не, - буркнуў ён як звычайна.
- Заўважце, - сказаў мэр, - я зусiм не супраць таго, каб ён iшоў з вамi. I хачу, каб вы зафiксавалi гэты факт у сваёй памяцi i не закiдалi мне, што я ўстаўляю вам палкi ў колы... Я выклiкаў Вялiкага Луi для высвятлення некаторых акалiчнасцей... Калi ён пажадаў застацца ў мяне, значыцца, яму ёсць яшчэ што мне сказаць...
Аднак цяпер у вачах у мэра была трывога - не, панiка! Вялiкi Луi ўсмiхаўся з нейкiм жывёльным задавальненнем.
- Я пачакаю вас на вулiцы! - сказаў Мэгрэ матросу.
Але адказу камiсар не пачуў. Толькi мэр выцiснуў з сябе:
- Да сустрэчы, пан камiсар...
Дзверы былi адчыненыя. З кухнi прыйшла служанка i моўчкi, з незадаволеным тварам праводзiла Мэгрэ да дзвярэй вiлы, якiя адразу ж i зачынiла, толькi ён выйшаў.
Дарога была пустынная. Метраў за сто ад вiлы ў акне нейкага дома гарэла святло, i далей свяцiлiся агеньчыкi, але адлегласць памiж iмi была вельмi вялiкая: пабудовы ўздоўж дарогi Рыва-Бэла танулi ў велiзарных садах.
Засунуўшы рукi ў кiшэнi i ссутулiўшыся, Мэгрэ ступiў некалькi крокаў i апынуўся ў канцы садовага плота, за якiм пачыналася пустка. Усе вiстрэамскiя дамы цягнулiся ўздоўж дзюнаў. За садамi не было нiчога, апроч пяску i асакi.
У цемры з'явiлася чыясьцi постаць. Пачуўся голас:
- Гэта вы, камiсар...
- Люка? - адгукнуўся Мэгрэ.
Яны хутка сышлiся.
- Чалавек з драгi...
- Выйшаў адсюль? - перапынiў Мэгрэ.
- Не, яшчэ тут.
- Даўно?
- Не больш чвэрцi гадзiны... Адразу за вiлай.
- Праз плот пералез?
- Не... Здаецца, чакае некага... Я пачуў вашы крокi i пайшоў паглядзець...
- Вядзi...
Яны абышлi сад i апынулiся за вiлаю. Люка вылаяўся.
- Што такое?
- Яго тут болей няма...
- Ты ўпэўнены?
- Ён стаяў каля таго куста тамарыксу...
- Думаеш, зайшоў у дом?
- Не ведаю...
- Заставайся тут i не сыходзь з месца нi ў якiм выпадку...
Мэгрэ пабег да дарогi. Але i там нiкога не ўбачыў. У акне кабiнета вiднелася палоска святла, аднак да падаконнiка нельга было дацягнуцца.
Камiсар не стаў вагацца. Рашуча прайшоў праз увесь сад i пазванiў у дзверы. Служанка адчынiла амаль адразу.
- Здаецца, я пакiнуў у кабiнеце пана мэра люльку...
- Зараз пагляджу.
Яна пакiнула яго на ганку, але як толькi жанчына трохi адышла, камiсар увайшоў i, цiха падняўшыся на колькi прыступак, зазiрнуў у кабiнет.
Мэр па-ранейшаму сядзеў на сваiм месцы, выцягнуўшы ногi. Перад iм стаяў маленькi столiк, з другога боку якога сядзеў Вялiкi Луi. На столiку ляжалi шашкi.
Перасунуўшы шашку, былы катаржнiк усё адно як гаўкнуў:
- Ваш ход...
З раздражненнем гледзячы на служанку, якая марудлiва шукала яго люльку, мэр ледзь не сарваўся на крык:
- Ну, вы ж бачыце, што яе тут няма... Скажыце камiсару, што ён згубiў яе, мабыць, недзе на вулiцы... Ваш ход, Луi...
- А потым вы прынесяце нам выпiць! - самаўпэўнена, нахабна сказаў матрос.
VII. ДЫРЫЖОР
Калi Мэгрэ выйшаў з вiлы, Люка зразумеў, што настае вельмi адказны момант. Выгляд у камiсара быў дужа заклапочаны - здаецца, ён нiчога не бачыў перад сабою.
- Ты яго не знайшоў?
- Думаю, што i шукаць не варта. Каб злавiць чалавека ў дзюнах, трэба арганiзаваць натуральную аблаву.
Пакусваючы канец люлькi, Мэгрэ зашпiлiў палiто i засунуў рукi ў кiшэнi.
- Бачыш шчылiну ў шторах? - паказаў ён на акно кабiнета. - I сцяну насупраць. Дык вось, стаўшы вунь на той карнiз, што на гэтай сцяне, ты, я думаю, зможаш сёе-тое праз гэтую шчылiну ўбачыць.
Люка быў такi ж масiўны, як i Мэгрэ, але меншы ростам. Уздыхнуўшы, ён палез на карнiз, адначасова гледзячы на дарогу, каб пераканацца, што там цяпер няма мiнакоў.
Са змярканнем пацягнула ветрам. Ён хутка набiраў сiлу, дрэвы ў садзе шумелi.
- Бачыш што-небудзь?
- Не, трошкi не дацягваюся, сантыметраў пятнаццаць - дваццаць.
Мэгрэ моўчкi падышоў да груды камення ўскрай дарогi i прынёс некалькi.
- Паспрабуй так.
- Край стала бачу, людзей - яшчэ не.
Камiсар прынёс яшчэ некалькi камянёў.
- Цяпер добра! Яны гуляюць у шашкi. Служанка падае шклянкi, яны дымяцца думаю, гэта грог.
- Заставайся тут!
I Мэгрэ пачаў крочыць узад i ўперад па дарозе. Метраў за сто ад вiлы вiднеўся "Марацкi прытулак", а за iм - порт. Праехаў грузавiчок булачнiка. Камiсар ледзь не спынiў яго, каб пераканацца, што ў iм нiхто не хаваецца, але перадумаў.
Бываюць аперацыi на першы погляд даволi простыя, але правесцi iх немагчыма. Напрыклад, знайсцi чалавека, якi раптам нiбыта скрозь зямлю правалiўся за мэравай вiлаю! Дзе яго шукаць: у дзюнах, на беразе, у порце, у гарадку? Перакрыць усе дарогi? Дык i дваццацi жандараў на тое б не хапiла. Калi гэты чалавек хiтры - усё роўна з рук выслiзне.
А тут невядома яшчэ, нi хто ён, нi як выглядае.
Мэгрэ вярнуўся да сцяны, на карнiзе якой стаяў, трымаючыся з усяе сiлы, Люка.
