Палкоўнiк Мэлчэт, галоўны канстэбль, выклiкаў iнспектара Слэка. Слэк быў чалавек з вытрымкай, настойлiвы, прынцыповы, адным словам, з цвёрдым характарам. Калi ён прымаў рашэнне, дык трымаўся яго. Цяпер ён быў зусiм упэўнены.
- Муж зрабiў гэта, сэр.
- Вы так думаеце?
- Упэўнены. Вы толькi зiрнiце на яго. Па iм не вiдаць, каб ён бедаваў цi перажываў. Вярнуўся дахаты, ведаючы, што жонка забiтая.
- Ён так i не паспрабаваў iграць ролю забiтага горам мужа?
- Дзе яму, сэр? Занадта задаволены самiм сабой. Некаторыя джэнтльмены не могуць iграць. Як я разумею, яна яму проста абрыдла. У яе былi грошы, i яна была дакучлiвая жанчына - вечна займалася нейкiмi "iзмамi" i ўсялякiм iншым глупствам. Ён спакойна вырашыў прыбраць яе i зажыць, як душа жадае.
- I трэба было выбраць зручны момант.
- Праўда, ён чакаў зручнага моманту. Старанна распрацаваў план. Прыдумаў, каб яму пазванiлi па тэлефоне i выклiкалi спецыяльна з дому...
Мэлчэт перапынiў яго:
- А званок вы праверылi.
- Не, сэр. I дурню ясна, што або хлусiў, або званiлi з тэлефона-аўтамата. У вёсцы толькi два тэлефоны-аўтаматы: на станцыi i на пошце. З пошты нiхто не званiў. Мiсiс Блад бачыць кожнага, хто ўваходзiць. А вось са станцыi мог быць званок. У дзве гадзiны двацаць сем хвiлiн прыходзiць цягнiк, i ў гэты час тут такая мiтусня. Але галоўнае ў тым, што ён запэўнiвае нас, быццам яму званiла менавiта мiс Марпл. Мы праверылi. З яе дома нiхто не званiў, i сама яна была ў iнстытуце.
- Вы не дапускаеце магчымасцi, што той, хто забiў мiсiс Спэнлаў, спецыяльна выклiкаў мужа па тэлефоне, каб адвесцi такiм спосабам ад сябе падазрэнне?
- Вы маеце на ўвазе маладога Тэда Герарда, так, сэр? Я ўжо разбiраўся з iм, але ён тут нi пры чым. Ён нiчога не выйграе.
- Хоць ён - фiгура цёмная: вялiкая растрата даручаных яму грошай.
- А я i не кажу, што ён бязгрэшны. Аднак ён прыйшоў да свайго боса i прызнаўся ў гэтай растраце. I яго работадаўцы не даведалiся пра гэта.
- Сябра "Оксфардскай групы"*, - сказаў Мэлчэт.
* Адна з рэакцыйных рэлiгiйных груп, што iснавала ў 20-я гады. Яе крытэрыi: сумленнасць, чысцiня душы, любоў да людзей, бескарыслiвасць.
- Так, сэр. Прыняў другую веру i адразу апраўдаў свой учынак - прызнаўся, што ўкраў грошы. Заўважце, я не кажу, што гэта не магло быць хiтрасцю, здагадаўся, што яго падазраюць i вырашыў спекульнуць на шчырым раскаяннi.
- У вас скептычны розум, Слэк, - сказаў палкоўнiк Мэлчэт. - Мiж iншым, вы мелi гаворку з мiс Марпл?
- Якое яна мае дачыненне да гэтай справы, сэр?
- Нiякага. Але ж яна чуе, што гавораць. Чаму б вам не пайсцi i не пагаварыць з ёй? Яна вельмi назiральная жанчына.
Слэк перавёў гаворку на iншае.
- Хачу папытацца ў вас, сэр, вось пра што. Нябожчыца пачынала сваю працоўную кар'еру служанкай у доме сэра Роберта Аберкромбы. Там былi ўкрадзены каштоўныя камянi - смарагды - каштоўныя пацеркi. Iх так i не знайшлi. Я пацiкавiўся гэтым, прапажа, вiдаць, здарылася, калi там працавала мiсiс Спэнлаў, у той час яна была яшчэ дзяўчына. Цi не думаеце вы, сэр, што яна замяшана ў гэтай справе? Спэнлаў, знаеце, быў адным з тых дробных ювелiраў, якiя не грэбавалi скупкай крадзенага.
Мэлчэт пакiваў галавой.
- Не думаю, што ў гэтым штосьцi ёсць. Яна тады яшчэ не ведала Спэнлаў. Гэту справу я помню. У палiцыi палiчылi, што тут замешаны сын гэтай сям'i Джым Аберкромба - малады марнатраўца. У яго былi вялiкiя даўгi, i амаль адразу пасля крадзяжу iх пагасiла, казалi, нейкая багатая дама. Праўда, гэтага я не ведаю дакладна - стары Аберкромба не даў ходу гэтым чуткам, у палiцыю таксама не звяртаўся.
- Гэта толькi меркаванне, сэр, - сказаў Слэк.
Мiс Марпл сустрэла iнспектара Слэка ветлiва, асаблiва калi пачула, што яго прыслаў палкоўнiк Мэлчэт.
- Сапраўды, гэта вельмi прыемна, калi цябе яшчэ помняць.
- Вядома, ён помнiць вас. Сказаў мне, калi вы чаго не ведаеце пра тое, што робiцца ў Сент-Мары-Мiд, дык i не варта ведаць.
- Вялiкае дзякуй яму, але я сапраўды нiчога не ведаю. Я маю на ўвазе гэта забойства.
- Як вы зразумелi, гаворка iдзе пра забойства.
- Канечне, iнакш не варта было б марнаваць часу.
Слэк лагодна дадаў:
- Бачыце, гэта не афiцыйная размова, а, калi можна так сказаць, канфiдэнцыяльная.
- Вы, вiдаць, хочаце ведаць, што людзi гавораць. I цi ёсць у гэтым хоць доля праўды?
- Менавiта.
- Канечне, многа розных размоў i плётак. Утварылiся як бы два лагеры. Адны лiчаць, што гэта зрабiў муж. У такiх выпадках звычайна падазраюць мужа або жонку, праўда?
- Звычайна так, - асцярожна адказаў iнспектар.
- Такiя блiзкiя адносiны, ведаеце. Потым, часта яшчэ грашовы аспект. Я чула, што ў мiсiс Спэнлаў былi грошы, i, выходзiць, мiстэр Спэнлаў мае нейкую выгоду з яе смерцi. У наш час, бывае, апраўдваюцца злосныя злачынствы.
- Ён атрымлiвае ў спадчыну кругленькую суму, гэта без сумнення.
- Сапраўды. Здавалася б больш верагодным для яго - задушыць яе, пакiнуць дом, выйсцi з другога хода, прайсцi полем да майго дома, спытаць мяне, прыкiнуцца, быццам яму пазванiлi па тэлефоне ад мяне, потым вярнуцца i знайсцi сваю жонку забiтую, спадзеючыся, канечне, што злачынства прыпiшуць якому-небудзь злодзею цi валацугу.
Iнспектар кiўнуў у знак згоды галавой.
- Калi вы лiчыце, што гэта грашовы аспект... i яны былi ў дрэнных адносiнах апошнi час...
Мiс Марпл перапынiла яго:
- Але яны былi ў добрых адносiнах.
- Вы ўпэўнены ў гэтым?
- Калi б яны сварылiся, дык пра гэта ўсе б ведалi. Пакаёўка Глэдзiс Брэнт адразу раззванiла б па ўсёй акрузе.
- Яна магла i не ведаць, - слаба запярэчыў iнспектар. I ў адказ атрымаў паблажлiвую ўсмешку.
- I потым, тут ёсць яшчэ адзiн аспект. Тэд Герард. Прыгожы малады чалавек. Ведаеце, я лiчу, што прывабны выгляд больш уплывае на людзей, чым нам здаецца. Наш памочнiк прыходскi свяшчэннiк - ну проста магiчнае ўздзеянне. Усе дзяўчаты хадзiлi ў царкву як на вячэрню, так i на ютрань. I многiя пажылыя жанчыны пачалi актыўней працаваць у прыходзе... А пантофлi i шалiкi якiя спецыяльна яму робяць! Вельмi няёмкае становiшча для маладога чалавека. Але пачакайце, да чаго гэта я? Ага, гэты малады чалавек, Тэд Герард. Канечне, i пра яго гаварылi. Ён часцяком заходзiў да яе. Мiсiс Спэнлаў сама расказвала мне, што ён быў сябрам нейкай групы, здаецца, яе называлi Оксфардскай. Яны вельмi шчырыя i сур'ёзныя, i, я мяркую, мiсiс Спэнлаў усё гэта ўражвала.
Мiс Марпл перадыхнула крыху.
- I я ўпэўнена, што няма прычыны лiчыць, быццам у гэтым было нешта большае, але вы ведаеце, якiя ёсць людзi. Большасць людзей лiчаць, што мiсiс Спэнлаў ашукаў гэты малады чалавек, а яна яму пазычыла вялiкую суму грошай. Праўда i тое, што яго бачылi ў той дзень на станцыi. У цягнiку, якi прыбывае ў дзве дваццаць сем. Ну, канечне, было б вельмi лёгка, праўда, - саскочыць з другога боку цягнiка, пералезцi цераз канаву i плот, прайсцi ўздоўж плота i такiм чынам незаўважана абысцi ўваход на станцыю? Тады можна было i не заўважыць, як ён iдзе да катэджа. I канечне ж, людзi думаюць, што мiсiс Спэнлаў была апранута дзiўна.
- Дзiўна?
- Кiмано. Не сукенка. - Мiс Марпл пачырванела. - Гэта такi фасон, ведаеце, гэта як бы намёк на нешта непрыстойнае.
- Вы думаеце, што гэта непрыстойна?
- Ды не, я так не думаю. Мне здаецца, натуральна.
- Вы думаеце, гэта было натуральна?
- У такiх абставiнах, канечне.
Пагляд у мiс Марпл быў спакойны i задумлiвы.
- Гэта дае нам яшчэ адзiн матыў для мужа, - дадаў iнспектар Слэк. Рэўнасць.
- Ды не, мiстэр Спэнлаў нiколi не раўнаваў. Ён не з тых мужчын, якiя заўважаюць падобнае. Калi б яго жонка пайшла i пакiнула на падушцы запiску, тады б ён упершыню даведаўся, што гэта такое.
Пранiклiвым позiркам мiс Марпл зiрнула на iнспектара Слэка, i ён чамусьцi падумаў, што ўся гаворка намёкам на нешта iншае, чаго ён нiяк не мог зразумець.
- А вы, iнспектар, не знайшлi нiякiх ключоў да разгадкi на тым месцы? яна зрабiла нацiск на слове "месцы".
- У наш час не пакiдаюць адбiткаў пальцаў i попелу ад цыгарак, мiс Марпл.
- Мне здаецца, гэта маё асабiстае меркаванне, што гэта было старамоднае злачынства.
- Што вы хочаце гэтым сказаць? - рэзкiм голасам спытаўся Слэк.
- Я думаю, - не спяшаючыся пачала мiс Марпл, - вам мог бы дапамагчы канстэбль Полк. Ён быў адным з першых, як кажуць, на... "месцы злачынства".
Мiстэр Спэнлаў сядзеў у крэсле. У яго быў збянтэжаны выгляд. Ён сказаў цiхiм голасам:
- Можа, усё, што адбываецца, iснуе толькi ў маiм уяўленнi. Можа, мой слых ужо не такi, як быў раней. Але мне здалося, што я добра чуў, як нейкае хлапчанё крыкнула мне наўздагон: "Тады хто Крыпен?*" I ў мяне склалася такое ўражанне, што ён думае, быццам я... забiў сваю дарагую жонку.
* Атруцiў жонку, пасля сенсацыйнага працэсу ў Ангельшчыне ў 1910 годзе быў пакараны.
Мiс Марпл акуратна абрэзала нажнiцамi завялую ружу, потым звярнулася да мiстэра Спэнлаў:
- Безумоўна, вам гэта здалося, што ён так думае.
- Але як такая думка магла прыйсцi ў дзiцячую галаву?
Мiс Марпл кашлянула:
- Напэўна, падслухоўвае размовы старэйшых.
- Вы... вы хочаце сказаць, што iншыя думаюць гэтаксама?
