Потым дзверы пунi адчынiлiся, i святло скокнула ўверх на мяхi. Яна прыўзнялася на локцi i ўбачыла скрозь шчылiну ў сваёй барыкадзе бледнага афiцэра ў пенснэ i таго салдата, якi стаяў на варце каля дзвярэй залы чакання. Яны накiравалiся да яе, i тут нервы яе здалi: яна не змагла вытрываць тых пакутлiвых хвiлiн, пакуль яны будуць яе шукаць. Яны былi ўжо зусiм блiзка ад яе, i, калi яна ўсхапiлася i крыкнула: "Я тут!" - афiцэр скокнуў да яе, выхапiўшы рэвальвер. Потым ён убачыў, хто гэта, i задаў ёй нейкае пытанне, застыўшы пасярод пунi з накiраваным на яе рэвальверам. Корал здалося, што яна зразумела яго, i яна сказала:
- Ён памёр.
Афiцэр нешта загадаў - салдат падышоў i пачаў павольна раскiдваць мяхi. Гэта быў той самы салдат, якi спынiў яе па дарозе да вагона-рэстарана, i ў першы момант яна адчула да яго нянавiсць, пакуль ён не ўзняў галавы i не ўсмiхнуўся ёй сарамлiвай усмешкай, нiбыта просячы ў яе прабачэння, у той час як афiцэр, стоячы ззаду, падганяў яго рэзкiмi нецярплiвымi загадамi. Раптам, калi салдат адцягнуў ад выхаду з пячоры апошнi мех, iх твары амаль сутыкнулiся, i ў гэтую секунду ў яе ўзнiкла такое пачуццё, быццам ён збiраецца выдаць ёй нейкую тайну.
Калi маёр Петкавiч убачыў, што доктар ляжыць нерухома, ён перасек пуню i накiраваў свой лiхтарык на яго мёртвае цела. Доўгiя вусы зрабiлiся светлымi ад моцнага промня, а расплюшчаныя вочы адлюстравалi яго, быццам металiчныя пласцiнкi. Маёр працягнуў рэвальвер салдату. Лагоднасць, рэшта немудрагелiстага шчасця, якiя хавалiся за беднасцю, рассыпалiся ўшчэнт. Здавалася, усе падлогi ў нейкiм будынку правалiлiся, толькi сцены заставалiся стаяць. Салдата агарнуў жах, яму было не па сiле вымавiць нi слова, не мог зварухнуцца з месца. Рэвальвер так i застаўся на далонi ў маёра Петкавiча. Маёр стрымаў сябе. Ён цвёрда глядзеў на салдата, з цiкаўнасцю вывучаючы яго скрозь залатое пенснэ. Маёр дасканала ведаў усе пачуццi людзей, якiя жывуць у казармах. Апроч пашарпаных кнiг па германскай стратэгii, на яго палiцах стаялi некалькi томiкаў па псiхалогii: ён, як спаведнiк, ведаў самыя iнтымныя падрабязнасцi iх жыцця. Ведаў, наколькi яны жорсткiя, наколькi добрыя, наколькi хiтрыя i прастадушныя, ведаў, як яны весяляцца - ракiя, гульнi ў карты, вiно i жанчыны, ведаў iх славалюбныя мары, хоць, вядома, яны зводзiлiся да таго, каб расказаць жонцы якую цiкавую цi кранальную гiсторыю. Ён ведаў лепей за ўсiх, як пакараць кожнага з iх i як зламаць волю падначаленага. Раней ён злаваўся, калi салдат марудна адцягваў мяхi, але цяпер злосць прайшла. Ён пакiнуў рэвальвер у сябе на далонi i зусiм спакойна паўтарыў загад, гледзячы скрозь залатую аправу пенснэ.
Салдат апусцiў галаву, выцер рукой нос i, хваравiта насупiўшыся, кiнуў погляд на другi канец пунi. Потым узяў рэвальвер i, прыцiснуўшы яго да рота доктара Цынера, спынiўся. Ён крыху павагаўся, паклаў руку на плячо Корал i рыўком павярнуў яе тварам унiз. Лежачы на падлозе, яна пачула стрэл. Салдат выратаваў яе ад гэтага вiдовiшча, але яе ўяўленне запоўнiла ўсё. Яна ўсхапiлася i пабегла да дзвярэй, на бягу яе заванiтавала. Яна спадзявалася, што ў цемры ёй будзе лягчэй, але тут, нiбыта ўдар па галаве, на яе абрушылася святло ад фар машыны. Прыхiлiўшыся да дзвярэй, яна паспрабавала супакоiцца, адчуваючы сябе бясконца адзiнокай, чым у тыя хвiлiны, калi яна прачнулася i ўбачыла, што доктар Цынер памёр. Ёй адчайна, да болю захацелася быць зараз з Майетам. Людзi ўсё яшчэ спрачалiся каля машыны, у паветры чуўся лёгкi пах спiртнога.
- Чорт падзяры... - прамовiў нечый голас.
Людзi расступiлiся, i сярод iх з'явiлася мiс Уорэн. Твар у яе быў чырвоны, узбуджаны i пераможны. Яна схапiла Корал за руку:
- Што тут адбываецца? Не, не. Не трэба расказваць нiчога зараз. Вам блага. Вы неадкладна пойдзеце са мной, далей ад гэтых жахаў.
Памiж ёй i машынай стаялi салдаты. З пунi выйшаў афiцэр i далучыўся да iх. Мiс Уорэн хутка шапнула:
- Абяцайце ўсё, што хочаце. Не мае нiякага значэння тое, што вы скажаце.
Яна паклала вялiкую руку на рукаў афiцэра i пачала лiслiвым тонам у нечым яго пераконваць. Ён спрабаваў перапынiць яе, але яна яго перабiвала. Ён зняў пенснэ i збянтэжана працёр яго. Пагрозы былi б дарэмныя, можна было б пратэставаць усю ноч, але яна прапанавала яму адзiнае выйсце, адмовiцца ад якога было б пайсцi супраць яго натуры, - цвярозы розум. Апроч разумнага ўчынку, якi яна яму прапанавала, яна гэтаксама раiла яму прыняць пад увагу i iншую, больш значную акалiчнасць - вышэйшыя дыпламатычныя меркаваннi. Ён iзноў працёр пенснэ, кiўнуў i здаўся. Мiс Уорэн схапiла яго за руку i моцна пацiснула яе, глыбока ўдавiўшы яму ў скурчаны ад болю палец свой пярсцёнак-пячатку.
Корал апусцiлася на зямлю. Мiс Уорэн дакранулася да яе, але дзяўчына паспрабавала скiнуць яе руку. Шум сцiхнуў, зямля ў маўчаннi наплывала на яе. Аднекуль здалёк нечый голас вымавiў: "У вас хворае сэрца", i яна зноў расплюшчыла вочы, чакаючы ўбачыць маршчынiсты твар доктара. Аднак аказалася, што яна ляжыць на заднiм сядзеннi машыны, i мiс Уорэн накрывае яе пледам. Яна налiла келiх каньяку i паднесла да рота Корал. Машына, скрануўшыся з месца, штурхнула iх адна да адной, каньяк расплюхаўся па яе падбароддзi. Корал усмiхнулася чырвонай п'янай фiзiяномii, якая клапатлiва глядзела на яе.
- Паслухайце, любая, спачатку я вазьму вас з сабой у Вену. Я магу тэлеграфаваць гэтую карэспандэнцыю адтуль. Калi якi-небудзь паршывы нягоднiк паспрабуе вас падкупiць, нiчога яму не адказвайце. Не адкрывайце рота нават для таго, каб сказаць "не".
Словы гэтыя былi незразумелыя Корал. Яна адчувала боль у грудзях. Бачыла, як знiкаюць агнi станцыi, калi машына павярнула назад да Вены, i з упартай адданасцю спрабавала здагадацца, дзе зараз Майет. Ад болю ёй цяжка было дыхаць, але яна вырашыла не гаварыць нi слова. Гаварыць нешта, апiсваць свой боль, прасiць дапамогi азначала б на нейкi час прагнаць з галавы яго твар, яе вушы не чулi б яго голасу, якi шаптаў, што яны будуць рабiць разам у Канстанцiнопалi. "Я першая яго не забуду", - упарта думала яна, адганяючы прывiды: ярка-чырвоны водблiск машыны, якая iмчыцца па цёмнай дарозе, погляд доктара Цынера ў святле скрута з газеты. Нарэшце адчайная барацьба з болем, з нястрымным жаданнем закрычаць, з памутнелай свядомасцю адабралi ў яе нават тыя прывiды, якiя яна спрабавала прагнаць.
"Я памятаю, я не забылася". Але яна не магла болей стрымлiвацца i адзiн раз застагнала. Стогн быў такi слабы, што стук рухавiка заглушыў яго. Ён не дайшоў да вушэй мiс Уорэн гэтаксама, як i сказаныя пазней шэптам словы: "Я не забылася".
- Толькi для нашай газеты, - сказала мiс Уорэн, барабанячы пальцамi па пледу. - Я хачу, каб гэта было надрукавана толькi ў нас. Гэта мой матэрыял, - заявiла яна з гонарам, песцячы недзе ў глыбiнi свядомасцi - за газетнымi артыкуламi i за свiнцовым друкарскiм шрыфтам - мару пра Корал у пiжаме, якая налiвае каву, пра Корал, якая размешвае кактэйлi, пра Корал, якая спiць у адрамантаванай кватэры.
Частка пятая
КАНСТАНЦIНОПАЛЬ
- Алё, алё. Мiстэр Карлтан Майет ужо прыехаў?
Маленькi, вяртлявы армянiн з кветкай у пятлiцы адказаў на такой самай акуратнай i чыстай ангельскай мове, як i яго вiзiтоўка:
- Не. На жаль, не. Што-небудзь перадаць?
- Цягнiк, пэўна, ужо прыйшоў?
- Не. Спазняецца на тры гадзiны. Здаецца, паравоз паламаўся непадалёк ад Белграда.
- Скажыце яму, што мiстэр Джойс...
- Што мне параiць вам, лэдзi, на сёння пасля полудня? - сказаў жвавы армянiн, якi заняўся новымi гасцямi, перагнуўшыся цераз бар'ер i канфiдэнцыяльна звяртаючыся да дзвюх маладых амерыканак, якiя з захапленнем, разявiўшы рот, глядзелi на яго, узняўшы прыгожа вышчыпаныя бровы. - Вам трэба было б наняць гiда, ён паказаў бы вам базары.
- А можа, вы, мiстэр Калебджан? - прамовiлi яны амаль адначасова. Iх вялiкiя, поўныя цiкаўнасцi вочы сачылi за iм, пакуль ён браў тэлефонную трубку.
- Алё, алё. Мiжнародны тэлефон? Слухаю. Не, мiстэр Карлтан Майет яшчэ не прыехаў. Мы чакаем яго з хвiлiны на хвiлiну. Што-небудзь перадаць? Вы зноў патэлефануеце ў шэсць? Дзякуй. Ах, калi б я толькi мог, - сказаў ён амерыканкам, - я з вялiкiм задавальненнем. Аднак у мяне шмат працы тут. Праўда, у мяне ёсць стрыечны брат, я яму скажу, ён сустрэнецца з вамi заўтра ранiцай i павязе вас на базары. А сёння паполуднi раю вам узяць таксi да Блакiтнай мячэцi, i потым паехаць праз Iпадром, i таксама наведаць Рымскiя калодзежы. Потым, калi вы вып'еце гарбаты ў расейскiм рэстаране ў Пера i вернецеся сюды да вячэры, я параiў бы вам увечары наведаць тэатр. А зараз, калi вы не запярэчыце, я закажу вам таксi на другую палову дня.
Абедзве адначасова адкрылi рот i сказалi:
- Гэта будзе проста выдатна, мiстэр Калебджан. - I, пакуль ён тэлефанаваў у гараж свайму стрыечнаму брату ў Пера, яны прайшлi праз хол i накiравалiся да бруднага ларка i пачалi разважаць, цi не купiць яму пачак цукерак.
Вялiзарны, раскошны гатэль з кафлянай падлогай, з iнтэрнацыянальнай абслугай i з рэстаранам, аздобленым у стылi Блакiтнай мячэцi, цяпер, калi ўрад пераехаў у Анкару i Канстанцiнопаль ператварыўся па сутнасцi ў турэцкi Пiрэй, рэпутацыя гатэля ва ўсiм свеце пагоршылася. Персанал паменшылi, i можна было прайсцi праз вялiкi i пусты хол, не напаткаўшы нiводнага рассыльнага. Аднак каля бюро абслугоўвання, як заўсёды, элегантны Калебджан падтрымлiваў колiшнюю высокую рэпутацыю гатэля.
