- Дакладна. Мой брат i мая сястра памерлi, калi мне было сем гадоў. Палова сям'i сышла! Скажэце мне, дарагiя дзецi, як шмат вашых сяброў памерла, пакуль вы гадавалiся? У пачатковай школе? У вышэйшай?
Ён залучыў сям'ю ў свой пiльны пагляд i чакаў.
- Нiхто, - нарэшце вымавiў Роднi.
- Нiхто! Вы чуеце гэта? Нiхто! Бог мой. Шасьцёра маiх найлепшых сяброў памерлi, калi мне было дзесяць. Чакайце! Я толькi што згадаў!
Роджэр Бэнтлi паляцеў шукаць нешта ў сьпiжарнi й дастаў на сьвет стары запiс 78-гадовае даўнiны, зьдзiмаючы зь яго пыл. Ён углядаўся ў надпiс.
- Нiчога новага, альбо Што забiла сабаку?
Усе падышлi паглядзець на старую плiтку.
- Слухай, колькi гэтаму гадоў?
- Я пушчаў гэта сто разоў, калi быў дваццацiгадовым юнаком, - сказаў Роджэр.
- Нiчога новага, альбо Што забiла сабаку? - Сал паглядзела бацьку ў твар.
- Гэта будзе гучаць на пахаваньнi Дога, - сказаў ён.
- Ты гэта несур'ёзна? - паспадзявалася Рут Бэнтлi.
Зазьвiнеў званок у дзьвярох.
- Вiдаць, гэта людзi з Могiлак Хатнiх Улюбёнцаў прыйшлi забраць Дога?
- Не! - загаласiла Сузан. - Ня так хутка!
Несьвядома сям'я сфармавала сьцяну памiж сабакам i гукам званка, што клiкаў на той сьвет.
Пасьля яны плакалi. Яшчэ раз.
Дзiўным i цудоўным здарэньнем на хаўтурах стала тое, як шмат прыйшло людзей.
- Я ня ведала, што Дог меў так шмат сяброў, - гучна залiвалася Сузан.
- Ён валацужыў па ўсiм горадзе, - сказаў Роднi.
- Гавары прыязна пра памерлага.
- Добра, але ж так было, халера. Iнакш, чаму Бiл Джонсан тут, i Герт Скал, i Джым, якi жыве праз дарогу?
- Дог, - сказаў Роджэр Бэнтлi, - я так хачу, каб ты мог бачыць усё гэта!
- Ён жыве. - Вочы Сузан перапаўнялiся сьлязьмi. - Ён паўсюль.
- Добрая дарослая Сузан, - шаптаў Роднi, - якая плача над тэлефоннымi даведнiкамi...
- Заткнiся! - крычэла Сузан.
- Цiшэй. Абое.
I Роджэр Бэнтлi скрануўся, вочы долу, наперадзе маленькай труны, у якой ляжаў Дог. Галава на лапах, у скрынi не задарагой i не затаннай, акурат.
Роджэр Бэнтлi апусьцiў сталёвую голку на чорную кружэлку, устаўленую ў размаляваны ў луску партатыўны фанограф. Голка скрыпнула й засычэла. Усе ўдзельнiкi нахiнулiся наперад.
- Нiякiх пахавальных сьпiчаў, - сказаў хутка Роджэр. - Толькi гэта...
Як i дзень назад, голас расказваў гiсторыю пра чалавека, якi вярнуўся з вакацыяў, каб спытацца ў сябра пра здарэньнi ў часе ягонай адсутнасьцi.
Выглядала на тое, што нiчога асаблiвага не здарылася.
А, толькi адна рэч. Усiм было цiкава, што забiла сабаку.
Сабаку? - спытаўся адпускнiк. - Мой сабака памёр?
Так, i, магчыма, гэта была гарэлая канiна.
Гарэлая канiна? - плакаў чалавек.
Так, сказаў ягоны iнфармант, калi гарэла стайня, стайню ахапiла вогнiшча, сабака паеў абпаленай канiны i здох.
Стайня? - плакаў уладальнiк сабакi. - Як туды патрапiў агонь?
Iскры ад дому разьляцелiся паўсюль, агонь перакiнуўся на стайню, конi згарэлi, сабака паеў канiны й здох.
Iскры ад дому? - крычэў адпускнiк. - Як?
У доме загарэлiся фiранкi.
Фiранкi? Загарэлiся?
Ад сьвечак, што былi ля труны.
Труны?
Пахавальнай труны вашай цёцi, фiранкi загарэлiся ад сьвечак, запалаў дом, iскры перакiнулiся паўсюль, згарэла стайня, сабака паеў гарэлай канiны...
Вынiк: нiчога новага, альбо што забiла сабаку!
Кружэлка дашыпела й спынiлася.
У цiшынi здарыўся быў маленькi бясшумны рагаток, нягледзячы нат на тое, што гiсторыя была пра памерлых людзей ды сабак.
- Цяпер, цi атрымалi вы ўрок цяпер? - сказаў Роднi.
- Не, павучэньне.
Роджэр Бэнтлi паклаў свае рукi на катэдру:
- Ня ведаю, мы тут для Дога цi для самiх сябе. Я думаю, усё разам. Мы людзi, у якiх нiчога-нiколi-не здаралася. Сёньня ўпершыню. Гэта ня значыць, што я хачу раптоўнай загубы цi хваробы. Баранi Бог. Сьмерць, прыходзь павольна, калi ласка.
Ён круцiў кружэлку ў сваiх рукох i стараўся чытаць словы.
- Нiчога новага. Апроч таго, што цётчыны пахавальныя сьвечкi запальваюць фiранкi, iскры разьлятаюцца, сабака памiрае. У нашых жыцьцях з дакладнасьцю наадварот. Нiчога новага гадамi. Добрыя жыцьцi, здаровыя сэрцы, удала праведзены час. У чым рэч?
Роджэр Бэнтлi кiнуў пагляд на Роднi, бо той зiрнуў на гадзiньнiк.
- Калi-небудзь мы павiнны памерцi, таксама, - Роджэр Бэнтлi сьпяшаўся, цяжка паверыць. Мы разбэшчаныя. Але Сузан мела рацыю. Дог памёр, каб сказаць нам гэта, асьцярожна, i мы павiнны верыць. I ў той жа самы час сьвяткаваць. Што?
Той факт, што мы былi пачаткам фантастычнай, ашаламляльнай гiсторыi выжываньня. Мiнаюць стагодзьдзi, i будзе толькi лепш. Вы можаце запярэчыць, што наступная вайна забярэ нас усiх. Магчыма.
Магу сказаць толькi, што я думаю: вы пастарэеце, будзеце вельмi старымi людзьмi. Празь дзевяноста гадоў бальшыня людзей будзе мець вылекаваныя сэрцы, дасьледаваную анкалёгiю й больш працяглае жыцьцё. Шмат маркотаў зьнiкне iзь сьвету, дзякуй Богу. Гэта будзе лёгка зрабiць? Не. Цi здолеем мы? Так. Не ва ўсiх краiнах адразу. Але, урэшце, у бальшынi.
Як я сказаў учора, пяцьдзясят гадоў назад, калi ты хацеў наведаць сваiх цётак, дзядзькоў, бабулек i дзядулек, братоў ды сёстраў, ты йшоў на могiлкi. Была адна тэма - сьмерць. Пара завяршаць, Роднi?
Роднi засьведчыў, што ёсьць яшчэ хвiлiна.
Роджэр Бэнтлi скарыстаў яе:
- Зразумела, усё шчэ памiраюць дзеткi. Але ж не мiльёны. Старыя? Уладзiць iх у Сонечным Горадзе замест мармуровага Садавiнавага саду.
Бацька акiнуў вокам сваю сям'ю ў храме, сям'ю з запаленымi вачыма.
- Божа, паглядзеце на сябе! Цяпер азiрнецеся. Тысячагодзьдзi поўнага страху, абсалютнай трывогi. Як бацькам было заставацца ва ўласным розуме, выхоўваючы дзяцей, палова зь якiх памерла, халера мяне бяры. Нягледзячы на разьбiтыя сэрцы, яны жылi. У той час, як мiльёны памiралi ад грыпу цi чумы.
Мы жывем у iншым часе, дзе ўсё для нас спакойна. Але наўкола нас катастрофа: мы не заўважаем яе, бо мы перад ёй абароненыя.
Зараз я змоўкну, толькi адно слова Догу. Таму што мы любiлi яго, мы зрабiлi гэтую амаль дурную штуку, гэтую службу, але нам анi не шкада, што мы купiлi яму дзялянку зямлi на могiлках, i нам ня сорамна за тое, што мы казалi. Магчыма, мы нiколi ня прыйдзем адведаць яго, хто ведае? Аднак ён мае сваё месца. Сабака, стары хлопчык, дабраслаўляю цябе. Цяпер, усе, падзьмеце яму ў носiк.
Кожны падзьмуў у носiк мёртвага сабакi.
- Тата, - сказаў Роднi раптам, - цi можна нам паслухаць запiс яшчэ раз?
- Але, - адрэагаваў Роджэр Бэнтлi, - гэта якраз тое, што я хацеў прапанаваць.
Ён апусьцiў голку на кружэлку. Тая заграла.
Недзе тады, калi iскры з дому разьляцелiся, каб спалiць стайню, ахапiць агнём канiну i забiць сабаку, пачуўся гук пры ўваходзе.
Усе павярнулiся.
Незнаёмы чалавек стаяў у дзьвярох, трымаючы маленькi плецены кошык, зь якога вырываўся добра знаёмы лёгкi брэх сабакi.
