Мудров Винцесь
Рыбалка ў Бычках (на белорусском языке)
Вiнцэсь Мудроў
Рыбалка ў Бычках
I
- У эфiры - нядзельны канцэрт-вiншаваньне "Жадаю вам". Васемсот семдзесят дзевяты выпуск, - паведамiў урачысты барытон i Макар канчаткова абудзiўся. Галава балела да божай моцы. Стваралася ўражаньне, што ўнутры яе, па мазгавых зьвiлiнах, казытлiва поўзалi мухi. У роце было як насцана, а да горла, намагаючыся выйсьцi на-гара, падступаў халодны камяк млосьцi. Выгалiўшы вочы, Макар каўтнуў даўкую сьлiну, камяк адступiў, правалiўся на дно страўнiка i растаў там, агiдным халадком адбiўшыся пад дыхнiцай.
- Больш як сорак гадоў адрабiла наша матуля ў родным калгасе. За гэты час яна выгадавала траiх дзяцей, неаднаразова ўзнагароджвалася граматамi праўленьня калгаса, - гукаў аднаканальны "Сож" i кожны зык, што далятаў да вушэй, балюча калоў у скронi.
Макар войкнуў, намацаў пад ложкам чаравiк, пусьцiў яго ў "мацюгальнiк". Плястмасавая скрынка на момант ацiхла, сарвалася з цьвiка, але на падлогу ня ўпала - павiсла на шнуры, якi лучыў яе з разэткай.
- Для вас, Фядора Пятроўна, а таксама для Антанiны Iванаўны Задзярыпук з Брэстчыны перадаём рускую народную песьню "Качанё лугавое".
Змагацца з "мацюгальнiкам" не было нiякiх сiл, а мiж тым уедлiвыя галасы выварочвалi душу, пахмельная душа бунтавала, рука шнарыла пад ложкам, шукаючы другi чаравiк i калi той быў, нарэшце, знойдзены, на плячук Макаравы лёг сонечны прамень i цёплам дотыкам сваiм супакоiў бунтоўную душу.
...Учарашнi дзень выдаўся дарэшты мiтусьлiвым.
Ад самага ранку, прыхапiўшы скрыню гарэлкi, яны паехалi са Сьцепуком на чурылаўскую пiльню. Патрэбнага чалавека на пiльнi не было, зьявiўся ён па абедзе, а таму заладавалiся толькi а пятай гадзiне, i да лецiшча пад'ехалi на зьмярканьнi. Рабацягi той парой ужо разышлiся i давялося ўдвох разгружаць машыну, цягаючы дошкi ў падвал генэральскай дачы. А празь дзьве гадзiны, калi яны сьцягвалi з кодабу апошнi аполак, на пляцоўку перад домам выехаў прапылены "Ўрал" зь лiтарамi "МА" на дзьверцах. Машына была даверху наладавана шынялямi ды валёнкамi.
- Праверка едзе... трэба прыхаваць, - гукнуў з кабiнкi прапар Базыль, якому яны будавалi лецiшча непадалёку.
Аддзьмуўшыся, сталi цягаць майно ў недабудаваны гараж, потым, страшэнна стамлёныя, пiлi прывезенае прапарам "Амарэцi" i скончылi пiць апоўначы, калi Сьцяпук, голасна iкнуўшы, панурыўся галавою ў кучу габлюшак.
- ...А зараз вiншаваньнi сямiдзесяцiгадовым юбiлярам...
У калiдоры скрыгатнуў ключ, рыпнулi дзьверы, стоена бразнулi малочныя бутэлькi. Гэта мацi вярнулася з крамы.
Кожную нядзелю было адно i тое ж: пахмельная замарач, сямiдзесяцiгадовыя юбiляры, бразгат малочных бутэлек уперамешку з матчыным буркатаньнем i зыркае сьвятло, што лезла, працiнаючы жоўтыя шторы, ня толькi ў вочы, але i ў душу. Атрутная жоўць выцягвала духi, а мiж тым вочы праглi васiльковага неба, вазёрнага блакiту; душа прагла спачыну й Макар, падумаўшы - цi ня зьезьдзiць яму да дзядзькi, з вохканьнем падняўся на ногi.
Увесь час, пакуль ён пiў кампот з рандолi, мацi стаяла пасярод кухнi, з маўклiвым дакорам хiтала галавою. Чакала, вiдаць, што сын скажа нешта ў сваё апраўданьне, а калi сын выцер вусны, плаксiва прашаптала:
- Ужо i рукi трасуцца...
У прыбiральнi Макара хiтнула, ён схапiўся рукой за трубу й доўга глядзеў пад ногi, дзiвуючыся таму аб'ёму вадкасьцi, што назапасiлася ў мачавым пузыры.
- Дома будзеш, цi пойдзеш куды? - запыталася мацi, калi сын выкулiўся з прыбiральнi.
Макар зайшоў у спальню, зiрнуў пад ложак, шукаючы штаны i, не ўздымаючы вачэй, працэдзiў:
- Да дзядзькi паеду.
Як на здаровую галаву, дык ён бы падумаў, перш чым сказаць такое, а тут ляпнуў, прыкусiў язык, ды было позна. Мацi схамянулася, паправiла на галаве хусьцiнку, усё тым жа плаксiвым голасам прасьпявала:
- Мака-арка... Ты ж гэтага вазьмi-i...
"Гэтым" мацi называла свайго зяця.
- Ат! - адмахнуўся Макар, падымаючыся на ногi, - хай зь iм Тамарка разьбiраецца. У мяне сваiх турбот...
- Вазьмi, - перабiла мацi, - год прашу... хоць бы раз матку ўважыў.
Слухаць усё гэта, ды яшчэ з бадуна, было сьмерцi падобна. Таму Макар сьпехам насунуў спартовыя шаравары - нагавiцы, у якiх быў учора, некуды зьнiклi, - паклаў у кiшэню пару тысячаў i, перакрывiўшыся ад бразгату вядра ў прыбiральнi й матчынай зьвягi: "Iзноў засцаў падлогу!" - рушыў на вулiцу.
Лiпеньскiм ранкам, калi сонца пячэ як мае быць, калi ўваччу пырхаюць чорныя мятлiкi, а сэрца працуе на халастых абаротах - самы раз памерцi. Трэба толькi сысьцi з ходнiку, павалiцца на колкую траву пад таполяй i-i... - бывай, душа! Ляцi ў iншы сьвет!
Душа адляцiць, а ты будзеш ляжаць - нерухомы, з задзёртай калашыной, i калi цень ад таполi перапаўзе зь сiняй лыткi да загарэлага плеху, на ходнiку спынiцца сухарлявая бабуля. Бабуля стане на дыбкi, заклапочана страсяне пустой сумкай, а каржакаваты, зьлёгку падпiты дзядзька, якi будзе iсьцi мiма, сiпла зазначыць:
- Зараз мянты абудзяць.
"Мянты" зьявяцца адвячоркам, калi памутнелае сонца схаваецца за дахам суседняга дома. Малады мiлiцыянт рашуча схопiцца за сiнюю лытку, потым адхiнецца, зачапiўшыся фуражкай за вецьце. Вакол дрэва пачнуць зьбiрацца людзi, i чырвонатвары сяржант, нядобра зырнуўшы на натоўп, кароткiм мацюгом канстатуе:
- Канец.
Быў момант, калi Макар ужо зьбiраўся павалiцца пад куст, бо сьвет хiтнуўся ў вачох i слых напоўнiўся замарачным шумам, але, угледзеўшы пасярод небясьпечна нахiленай вулiцы двух хлопцаў з пiўнымi торбамi, роспачна крыкнуў:
- Дзе даюць?!
- У "камсе"! - адказалi хлопцы й Макар, змахнуўшы лiпкi пот з лоба, зразумеў: ад сьмерцi яго можа ўратаваць глыток халоднага пiва.
У двары ўнiвэрмага "Камсамольскi" было як нiколi шматлюдна. Рабацягi з навакольных дамоў (усе скрозь у лiнялых "спарцiўках"); вайсковыя пэнсiянэры (у тэпцях на голую нагу i ў пакамечаных капронавых капелюшах); хлопцы-пэтэвушнiкi (iхныя стрыжаныя патылiцы прыкметна вылучалiся на тле загарэлых лысiн) i, нарэшце, мясцовыя алкашы (з тварамi, такiмi ж шэрымi, як хлапечыя патылiцы i такiмi ж пакамечанымi, як капелюшы) шчыльным кальцом атачалi пiўную бочку. У паветры пахла нейкай брыдой - цi то прэлымi шкарпэткамi, цi то кашэчымi сцакамi, i ад таго паху ў прадоньнi Макаравай душы зварухнулася сьвярблiвае жаданьне - шпурнуць у натоўп гранату, цi, у крайнiм выпадку, заехаць якому алкашу кулаком мiж вачэй. Жаданьне было такiм палкiм, што Макар скрыгатнуў зубамi i пацёр параносьсе, згадваючы - куды ён падзеў падораную прапаршчыкам Базылём "лiмонку" Ф-2, а суняўшы шал, выцягнуў шыю i пашукаў у натоўпе сяброў.
Натоўп бязладна гаманiў, варушыўся i дзесьцi ў самых нетрах ягоных чуўся прарэзьлiвы голас алькагалiчкi Нiнкi-Пятлюры.
- Нiна! - крыкнуў Макар, склаўшы рупарам далонi, але тая, да каго ён зьвяртаўся, не пачула.
Краем вока Макар згледзеў у канцы двара драцяную скрыню, на якой сядзеў сiвы дзядок i, падышоўшы да старога, падняў таго за плечы.
- Нiнка, йо..! - крыкнуў Макар другiм разам, глянуўшы на натоўп з вышынi драцяной скрынi i Нiнка, мiргнуўшы падбiтым вокам, незадаволена адгукнулася:
- Ну шчо тобi?
Макар мацюкнуўся, дэманструючы недарэчнасьць такога пытаньня й разьвёў рукамi.
У нетрах таўпенi захвалявалiся. Хтосьцi здушана войкнуў, зь нечай лысай галавы зьляцеў капялюш, i Нiнка, вiскнуўшы, як цыркулярка, скаланула абшар гаўклiвым воклiчам:
- Што ты став, як хер моржовы?! Грошы давай.
Паперка з чырвоным зубрам паплыла над галовамi, Макар праводзiў яе ўстрывожаным позiркам, нэрвовай хадою прайшоўся ў бок унiвэрмагу, сьцепанаючыся ад кожнага мацюга, што вырываўся з натоўпу. Мацюгi тыя з кожнай хвiляй рабiлiся ўсё больш рашучымi й гiстэрычнымi.
- Ну куды, куды лезеш хахляра?!
- Заткнi ляпу, йiврэй!
Пасьля такога дыялёгу з лысай галавы iзноў зьляцеў капялюш, уладальнiк капелюша тузануўся, штосьцi крыкнуў, але, атрымаўшы пустой полiэтыленавай канiстрай па лобе, суцiх i зьнiк зь вiдавоку.
Нiнка вылезла з натоўпу хвiлiн празь пяць. Трымаючы на ўзьнятых руках торбу з пiвам, яна нiяк не магла супакоiцца й мацюкалася, пасылаючы праклёны паўзьверх людзкiх галоў. Каб суняць мацюкальнiцу, Макар пiхнуў ёй у рот цыгарэту, пстрыкнуў запальнiчкай, але й захлынуўшыся дымам, Нiнка не супакойвалася i сiплым голасам абяцала начысьцiць рэпу "старому йiврэю".
Торба была паўнюткай - пiва халадзiла руку, варушылася на далонi. Уеўшыся зубамi ў полiэтылен, Макар цэдзiў гаючы напой, не пераводзячы дыху. Пiва лiлося ў нос, залiвала вушы i калi б можна было патануць у iм, пахмельны пакутнiк зрабiў бы гэта зь вялiкай ахвотай. Заглынуўшы добрых тры лiтры, вернуты да жыцьця пакутнiк плюхнуўся на драцяную скрыню, зморана i ўадначас задаволена выдыхнуў:
- Ой, бля-а...
Галава ўмэнт праясьнела, сьвет набыў натуральныя фарбы й Макар, прымружыўшыся, разгледзеў колер трусоў, што вiселi на Тамарчыным гаўбцы. Пару хвiлiн ён ачмурэла глядзеў на чырвона-зялёныя трусы, а сёрбнуўшы з торбы, уголас прашаптаў:
- Можа i сапраўды ўзяць гэтага ёлупня?
