Моруа Андрэ
Гатэль 'Танатос Палац' (на белорусском языке)
Андрэ Маруа
Гатэль "Танатос* Палац"
* Танатос - бог смерцi ў старажытных грэкаў.
Пераклад: Юрка Гаўрук
- Як акцыi "Стыл"? - запытаў Жан Манье.
- Пяцьдзесят дзевяць з чвэрткай, - адказала адна з дваццацi машынiстак.
У стракатаннi пiшучых машынак было нешта ад джазавага рытму. За акном вырысоўвалiся гiганцкiя будынкi Манхэтэна. Хрыпелi тэлефоны, i папяровыя стужкi, раскручваючыся з неймавернай хуткасцю, напаўнялi кантору злавесным дажджом серпантыну, спярэшчанага лiтарамi i лiчбамi.
- Ну як "Стыл"? - iзноў запытаў Жан Манье.
- Пяцьдзесят дзевяць, - адказала Гертруда Оўэн.
На хвiлiну яна перастала друкаваць i глянула на маладога француза. Ён сядзеў нерухома ў крэсле, абхапiўшы галаву рукамi, сам не свой.
"Яшчэ аднаму не пашанцавала, - падумала яна. - Тым горш для яго... I тым горш для Фанi..."
Бо Жан Манье, прадстаўнiк ню-ёркскай канторы банка Хольмана, гады два назад ажанiўся са сваёй сакратаркай, амерыканкай.
- А "Кэнiкот"? - iзноў запытаў Жан Манье.
- Дваццаць восем, - адказала Гертруда Оўэн.
За дзвярамi пачуўся гучны голас. Увайшоў Гары Купер. Жан Манье падняўся.
- Справы - дрэнь! - паведамiў Гары Купер. - Курс акцый упаў на дваццаць працэнтаў. I знаходзяцца ж дурнi, якiя не вераць, сцвярджаюць, што гэта не крызiс!
- Гэта крызiс! - прашаптаў Жан Манье i выйшаў.
- Пагарэў, небарака! - сказаў Гары Купер.
- Так, - згадзiлася Гертруда Оўэн. - Абанкруцiўся. Мне пра гэта гаварыла Фанi. Яна сёння ж кiне яго.
- Нiчога не зробiш, - прабурчаў Гары Купер. - Крызiс.
* * *
Прыгожыя бронзавыя дзверы лiфта бясшумна зачынiлiся.
- Унiз! - загадаў Жан Манье.
- Ну як "Стыл"?-пацiкавiўся хлопчык-лiфцёр.
- Пяцьдзесят дзевяць, - адказаў Манье.
Ён купляў гэтыя акцыi па сто дванаццаць даляраў. Пяцьдзесят тры даляры страты на кожнай. I з другiмi яго акцыямi не лепш. Ён уклаў у iх усю сваю невялiкую маёмасць, набытую ў Арызоне. У Фанi ж нiколi не было i цэнта. Так, гэта канец... Апынуўшыся на вулiцы, ён шпарка пайшоў да метро, прабуючы ўявiць сабе будучыню. Пачынаць усё спачатку? Гэта магчыма, калi б Фанi праявiла цярпенне i мужнасць. Ён успомнiў, як ён змагаўся, як пасвiў жывёлу ў стэпах Арызоны i даволi скора разбагацеў. Зрэшты, яму ўсяго толькi трыццаць год. Але ён ведаў, што ў Фанi лiтасцi няма.
Так яно i здарылася.
Калi назаўтра ранiцай Жан Манье прачнуўся ў поўнай адзiноце, ён адчуў, што сiлы яго пакiдаюць. Хоць Фанi была i бяздушная жанчына, але ён яе любiў. Негрыцянка прынесла яму снеданне - рэдзенькую кашу ў талерачцы, лустачку дынi, i папрасiла грошай.
- Дзе гаспадыня, мiстэр?
- Паехала.
Ён даў ёй пятнаццаць даляраў i падлiчыў, што ж у яго засталося. Даляраў шэсцьсот, нават меней. Можна пражыць месяцы два, нават тры... А потым? Ён паглядзеў у акно. Апошнiм часам, амаль кожны дзень, у газетах пiсалася пра самагубствы. Банкiры, служачыя, бiржавыя спекулянты, пацярпеўшы крах, выбiралi смерць як адзiны ратунак. Скiнуцца з дваццатага паверха? Колькi секунд? Тры? Чатыры? Кроў на асфальце i раструшчанае цела... А калi не памрэш адразу? I ён уявiў сабе страшэнныя пакуты, паламаныя косцi, садранае мяса... Уздыхнуўшы, ён узяў пад паху газету i пайшоў у рэстаран. I вельмi здзiвiўся, што з апетытам з'еў блiнцы, палiтыя кляновым сiропам.
* * *
- "Гатэль "Танатос Палац", Нью-Мексiка..." Дзiўны адрас... Хто мне можа адтуль пiсаць?
Было i яшчэ адно пiсьмо, ад Гары Купера. Ён прачытаў яго першым. Шэф пытаўся, чаму ён не з'явiўся ў кантору. Ён павiнен вярнуць у касу восемсот дзевяноста тры даляры (893)... I якiя яго меркаваннi на гэты конт?.. Пытанне жорсткае альбо наiўнае. Але ж наiўнасць не была адною з заган Гары Купера.
Ён распячатаў другое пiсьмо. Наверсе з густам зробленая гравюрка - тры кiпарысы, а нiжэй тэкст.
ГАТЭЛЬ "ТАНАТОС ПАЛАЦ"
Дырэктар - Генры Берстэкер
Дарагi пан Манье!
Мы сёння звяртаемся да Вас не выпадкова, а, маючы пэўныя весткi аб Вас, у нас ёсць падстава спадзявацца, што нашы паслугi могуць Вам спатрэбiцца.
Вы не маглi, вядома, не заўважыць, што ў жыццi нават самага мужнага чалавека складаюцца часам такiя фатальныя акалiчнасцi, з якiмi нельга змагацца, i тады прыходзiць думка аб смерцi, як аб жаданым ратунку.
Заплюшчыць вочы, заснуць, каб нiколi больш не прачынацца, не чуць нi пытанняў, нi папрокаў... Многiя з нас мелi такое жаданне, марылi аб гэтым... Аднак, за вельмi рэдкiм выключэннем, людзi не адважваюцца вызвалiцца ад сваiх пакут, i гэта зусiм зразумела, калi ўспамiнаеш тых, хто паспрабаваў гэта зрабiць. Большасць самагубстваў канчаецца страшэнна няўдала. Адзiн хацеў пусцiць сабе кулю ў лоб, а зачапiў зрокавы нерв i аслеп. Другi, жадаючы навекi заснуць, выпiў снатворнага, але памылiўся дозай i прачнуўся днi праз тры паралiзаваны, без памяцi, з хваробай мозгу. Самагубства - гэта мастацтва, якое патрабуе культуры i не дапускае аматарства, але разам з тым, па самой сваёй прыродзе не дазваляе чалавеку набыць належны вопыт.
Маючы гэтакi вопыт, дарагi пан Манье, i, спадзеючыся, што закранутая намi праблема Вас цiкавiць, мы гатовы прапанаваць Вам свае паслугi. З'яўляючыся ўладальнiкамi гатэля, якi знаходзiцца на гранiцы Злучаных Штатаў i Мексiкi i, дзякуючы пустэльнаму характару мясцовасцi, пазбаўлены афiцыйнага кантролю i дакучлiвых прыватных вiзiтаў, мы прыйшлi да пераканання, што наш абавязак дапамагаць чалавецтву i тым з нашых братоў, хто па сур'ёзных i няўхiльных прычынах хацеў бы разлучыцца з жыццём, даём спосаб выканаць гэта без пакут i, асмелiмся сцвярджаць, без усякай рызыкi.
У гатэлi "Танатос Палац" смерць спаткае Вас у сне далiкатна i без болю. Тэхнiчная спрактыкаванасць, набытая намi за пятнаццаць гадоў бесперапыннага старання (толькi за апошнi год мы абслужылi больш за дзве тысячы клiентаў), дазваляе нам гарантаваць i надзейнасць дазiроўкi i хуткi рэзультат. Дададзiм таксама, што клiентаў, якiх мучаць сумленне альбо перакананнi рэлiгiйнага характару, пры дапамозе вынайдзеных намi адмысловых метадаў мы вызваляем ад усякай маральнай адказнасцi.
Мы вельмi добра ведаем, што большасць нашых клiентаў абмежавана ў сродках, бо схiльнасць да самагубства, як правiла, адваротна прапарцыянальна крэдытнай суме на банкаўскiм рахунку. А таму, нiколькi не ахвяруючы камфортам, мы давялi расцэнкi "Танатоса" да мiнiмуму. Каб пасялiцца ў нас, даволi трохсот даляраў, якiя ўносяцца адразу. Гэты невялiкi ўзнос вызваляе Вас ад далейшых затрат на ўвесь тэрмiн Вашага знаходжання ў нашым гатэлi - тэрмiн, працягласць якога будзе захоўвацца ад Вас у сакрэце - i пакрые выдаткi па самой аперацыi, па пахаванню i па нагляду за магiлай.
Таксама важна дадаць, што "Танатос" знаходзiцца на ўлоннi прыроды ў цудоўнай мясцовасцi, мае чатыры тэнiсныя корты, пляцоўку для гульнi ў гольф i вялiзны басейн для плавання. Клiентура гатэля складаецца з асоб мужчынскага i жаночага полу i амаль уся належыць да высокiх i вытанчаных пластоў грамадства. Сацыяльная згода, якая пануе ў нашым гатэлi, памножаная на незвычайнасць сiтуацыi, надае адпачынку ў iм нi з чым не параўнаную прывабнасць. Пасажыраў, што едуць да нас, просiм выходзiць на станцыi Дымiнг, дзе iх чакае спецыяльны аўтобус гатэля. Аб прыездзе просiм паведамiць загадзя, за два днi наперад, пiсьмом альбо тэлеграфна. Наш тэлеграфны адрас: "Танатос", Каранада, Нью-Мексiка.
Жан Манье ўзяў калоду карт i расклаў iх так, як навучыла яго Фанi. Яму выпала ўдача.
* * *
Падарожжа цягнулася доўга. Поезд шпарка iмчаўся мiма баваўняных палёў, дзе працавалi негры - чорныя кропкi сярод белай пены. Жан Манье то чытаў, то драмаў, то зноў прабаваў чытаць - так прайшлi два днi i дзве ночы. Нарэшце яны ўехалi ў горы, гiганцкiя, фантастычныя, казачныя. Цягнiк з гулам iшоў у цяснiне памiж высачэнных скал, перасечаных упоперак фiялетавымi, жоўтымi i чырвонымi палосамi. Памiж скал, на палове iх вышынi, доўгаю белаю стужкай вiселi аблокi. На дробных станцыях можна было ўбачыць мексiканцаў у шырокiх капелюшах i вышываных скураных куртках.
- Наступная станцыя - Дымiнг, - папярэдзiў Жана Манье негр, праваднiк спальнага вагона. - Пачысцiць вам чаравiкi, мiстэр?
Француз сабраў свае кнiжкi i зачынiў чамадан. Звычайнасць гэтага, што нi кажы, апошняга падарожжа здзiўляла яго. Ён пачуў шум горнага патока. Заскрыгаталi тармазы. Цягнiк спынiўся.
- У "Танатос", сэр? - аклiкнуў Жана Манье насiльшчык-iндзеец, прабягаючы паўз вагоны. Ён пагрузiў ужо ў сваю каламажку багаж дзвюх маладзенькiх бландзiнак, якiя тупалi за iм услед.
"Няўжо гэтыя дзве мiлыя дзяўчыны прыехалi сюды памiраць?" - падумаў Жан Манье.
Яны зiрнулi на яго засмучанымi вачамi i прашапталi нейкiя словы, якiх ён не разабраў.
Аўтобус гатэля "Танатос" зусiм не быў падобны на катафалк, як некаторыя маглi сабе ўявiць. Пафарбаваны ў ярка-сiнi колер, блакiтны i жоўценькi ўнутры, ён зiхацеў на сонцы сярод абшарпаных i разбiтых аўтамашын, якiя надавалi прывакзальнаму двару, дзе не сцiхала гiшпанская i iндзейская лаянка, выгляд рынка, заваленага жалезным ламаччам. Скалы, што абступалi дарогу, абраслi лiшайнiкам, былi пакрыты блакiтна-шэрай смугой, а вышэй выблiсквалi металiчныя колеры горных парод. Шафёр, тоўсты чалавек з лупатымi вачамi, быў у шэрым форменным адзеннi. Жан Манье з далiкатнасцi сеў побач з iм, каб не дакучаць сваiм спадарожнiцам. Потым, калi машына пачала пятляць, крута падымаючыся ўгору, француз паспрабаваў загаварыць са сваiм маўклiвым суседам:
