Мопассан Де - Шалёная (на белорусском языке)

Гi дэ Мапасан

Шалёная

Пераклад: Сяргей Шупа

Мая дарагая Жэнэўева, ты просiш, каб я табе расказала пра маё вясельнае падарожжа. Не ведаю, цi наважуся я. А ты, нягоднiца, ты мне нiчога не казала, нават не заiкалася, ну, зусiм нiчога! I як ты, што ўжо замужам паўтара года, ты, мая найлепшая сяброўка, што раней нiчога ад мяне не хавала, i ты не мела лiтасцi мяне папярэдзiць! Каб ты толькi мяне перасцерагла, зрабiла хоць якi намёк, пасеяла ў маёй душы хоць самае маленькае падазрэнне, ты б не дала мне зрабiць гэтае вялiкае глупства, ад якога я яшчэ i цяпер чырванею i з якога мой муж будзе смяяцца аж да канца свайго жыцця, глупства, у якiм вiнаватая адна ты!

Я была страшэнна асмеяная, i асмеяная назаўсёды. Я зрабiла памылку, памяць пра якую не сатрэцца нiколi, i ўсё праз цябе, нядобрую... О, каб я толькi ведала!

Ну, добра, пiшучы, я набралася трошкi смеласцi, то хай ужо будзе, што будзе. Напiшу ўсё, як было. Толькi абяцай, што не будзеш занадта смяяцца.

Не спадзявайся на камедыю. Гэта хутчэй драма.

Ты памятаеш маё вяселле. Таго самага дня я павiнна была выправiцца ў вясельнае падарожжа. Вядома ж, я зусiм не як тая Палета, гiсторыю якой Жып так смешна апiсаў у сваiм дасцiпным рамане "Вакол вяселля". I калi б мая мацi сказала мне, як у кнiзе панi д'Атрэтан кажа сваёй дачцэ: "Твой муж абдыме цябе... i...", я напэўна не адказала б смеючыся, як Палета: "Не трэба далей, мама... я ведаю не горш за цябе..."

А я не ведала нiчога, i мама, мая бедная мамуля, якая ўсяго баiцца, не адважылася закранаць такое далiкатнае тэмы.

I вось а пятай гадзiне ўвечары, пасля вячэры, нам сказалi, што экiпаж гатовы i чакае нас. Госцi ўжо былi паехалi, я была гатовая. Мне дагэтуль згадваецца грукат куфроў на сходах i гугнявы татаў голас - ён марна спрабаваў схаваць слёзы. Пацалаваўшы мяне, ён, бедны, сказаў: "Трымайся!", як быццам я iшла да зубнога лекара. Што ж да мацi, дык тут слёзы лiлiся ракой. Муж прыспяшаў мяне, каб хутчэй скончыць гэтае цяжкае развiтанне, а я, хоць i вельмi шчаслiвая, таксама патанала ў слязах. Цяжка растлумачыць, але гэта так. I раптам я адчула, як нехта цягне мяне за падол сукенкi. Гэта быў Бiжу, пра якога я зусiм забыла. Бедная жывёлiна па-свойму развiтвалася са мной. Нешта кальнула мне ў сэрца, i мне вельмi захацелася пацалаваць сабачку. Я схапiла яго (ты ж ведаеш, ён маленькi, велiчынёй з кулачок) i пачала абсыпаць яго пацалункамi. Я вельмi люблю цалаваць звяркоў, я адчуваю асалоду, я дрыжу ад пяшчоты.

А ён, ён зусiм звар'яцеў, ён махаў лапкамi, лiзаў мяне, нiбыта пакусваючы, як ён звычайна робiць, калi яму вельмi прыемна. I раптам ён схапiў зубамi за мой нос, i мне зрабiлася балюча. Я закрычала i кiнула сабачку. Ён i сапраўды ўкусiў мяне ў запале гульнi. У мяне з носа цякла кроў. Усiм было няёмка. Нехта прынес вады, воцату, бiнту, i мой муж сам узяўся мяне лячыць. Нiчога сур'ёзнага не было, толькi дзве маленькiя дзiрачкi, быццам хто пракалоў iголачкамi. Праз пяць хвiлiн кроў спынiлася, i мы паехалi.

Мы вырашылi пападарожнiчаць тыдняў шэсць па Нармандыi.

Таго самага вечара мы прыехалi ў Дзьеп. А дакладней кажучы апоўначы.

Ты ведаеш, як я люблю мора. Я сказала мужу, што не лягу спаць, пакуль не пабачу мора. Ён вельмi засмуцiўся. Я спыталася, смеючыся:

- Вы што, хочаце спаць?

Ён адказаў:

- Не, дарагая, але вы павiнны разумець, што я iмкнуся як найхутчэй застацца з вамi сам-насам.

Я здзiвiлася:

- Сам-насам са мной? Але ж мы ад самага Парыжа былi адны ў цягнiку.

Ён усмiхнуўся:

- Былi... але... у цягнiку - гэта зусiм iншая справа, чым калi б мы былi ў нашым пакоi.

Я не саступала:

- Тады добра, вось мы адны на беразе.

Без сумнення, яму ўсё гэта не падабалася. Але ён усё ж сказаў:

- Ну, добра, хай будзе так, як вы хочаце.

Ноч была казачная. Такая ноч нараджае ў душы вялiкiя i няясныя думкi, i нават не думкi, а пачуццi; хочацца выпрастаць рукi, выпрастаць крылы, абняць неба, ах!

I заўсёды здаецца, што вось-вось зразумееш нешта непазнавальнае.

У паветры лунае Мара, усеабдымная паэзiя, незямное шчасце, нейкае бясконцае ап'яненне, што плыве ад зорак, ад месяца, ад серабрыстай i неспакойнай вады. Гэта найлепшыя хвiлiны ў жыццi. У гэткiя хвiлiны нашае iснаванне робiцца нейкiм iнакшым, прыгажэйшый, чароўнейшым. Гэтакiя хвiлiны гэта нiбы адкрыццё таго, што яшчэ не адбылося, што яшчэ павiнна адбыцца.

Тым часам майму мужу не цярпелася вярнуцца ў гатэль. Я запыталася ў яго: "Табе холадна? - Не. - Тады паглядзi на той караблiк, вунь там - здаецца, што ён заснуў на вадзе. Цi можа недзе быць лепей, чым тут? Я б засталася тут да ранiцы. Пачакайма тут свiтання, добра?"

Ён падумаў, што я з яго насмiхаюся, i амаль гвалтам зацягнуў мяне ў гатэль! О, каб я ведала! О, няшчасны!

Калi мы засталiся адны, мне зрабiлася сорамна, няёмка, не ведаю чаму, клянуся табе. Урэшце я выправiла яго ў прыбiральню i легла ў ложак.

О, дарагая, як табе пра гэта сказаць? Ну дык вось. Напэўна ён палiчыў маю празмерную нявiннасць за хiтрасць, маю прастату за прытворства, маю даверлiвую, дурнаватую бездапаможнасць за своеасаблiвую тактыку i таму зусiм забыўся пра асцярожнасць, патрэбную дзеля таго, каб растлумачыць даверлiвай i цалкам непадрыхтаванай душы, памагчы ёй зразумець i прыняць такiя патаемныя рэчы.

Раптам мне здалося, што ён страцiў розум. Мяне апанаваў страх, i я падумала, цi не хоча ён мяне забiць. Калi чалавека ахопiць страх, ён не разважае, ён больш не думае, ён вар'яцее. Я адразу ўявiла сабе розныя страшныя рэчы. Я згадала выпадкi з газет, таямнiчыя злачынствы, усе плёткi пра маладых дзяўчын, што выйшлi замуж за нягоднiкаў! I ўвогуле, цi я ведала свайго мужа? Ашалеўшы ад страху, я пачала адбiвацца, адпiхваць яго. Я нават выдрала ў яго пасму валасоў i палову вусоў i, вызвалiўшыся, ускочыла з ложка i пачала крычаць: "Ратуйце!" Я пабегла да дзвярэй, адамкнула засаўку i выбегла амаль голая на калiдор.

Паадчынялiся iншыя дзверы, з iх павыходзiлi мужчыны ў начных кашулях са свечкамi ў руках. Я кiнулася ў абдымкi аднаму з iх, просячы ў яго ратунку. Ён рушыў да майго мужа.

Што было далей - я не ведаю. Яны бiлiся, крычалi, а пасля пачалi смяяцца, але так смяяцца, што ты не можаш сабе ўявiць. Смяяўся ўвесь гатэль, ад склепа да гарышча. З калiдораў даносiлiся гучныя выбухi весялосцi, iншыя грымелi ў пакоях наверсе. Кухцiкi смяялiся на паддашку, а швейцар душыўся смехам на матрацы ў вестыбюлi! Уявi сабе - у гатэлi!

Пасля я зноў апынулася сам-насам з мужам, якi даў мне некалькi агульных тлумачэнняў, як тлумачаць хiмiчны эксперымент перш чым яго правесцi. Ён быў вельмi незадаволены. Я плакала, пакуль не настаў дзень, i як толькi гатэль расчынiў дзверы, мы паехалi адтуль.

I гэта яшчэ не ўсё.

Наступнага дня мы прыехалi ў Пурвiль - маленькi курорт, якi толькi пачалi будаваць. Мой муж прыставаў да мяне са сваiмi дагаджаннямi i пяшчотамi. Першае незадавальненне прайшло, i цяпер ён быў проста зачараваны. А я, саромеючыся маёй прыгоды днём раней, была вельмi ласкавая i паслухмяная. Але ты сабе не ўяўляеш, якi жах, якую агiду, амаль нянавiсць абуджаў ува мне Анры пасля таго, як я даведалася пра той ганебны сакрэт, якi так страшна хаваюць ад маладых паннаў. Я была ў роспачы, мне было да смерцi смутна, мне не давала спакою жаданне вярнуцца да маiх бедных бацькоў. Праз дзень мы прыехалi ў Этрэта. Там сярод адпачывальнiкаў быў пярэпалах: толькi што памерла ад шаленства маладая жанчына, якую ўкусiў маленькi сабачка. Я адчула дрыготку ў слiне, калi пачула пра гэта за сталом. Мне адразу ж здалося, што ў мяне балiць нос, i я адчула жахлiвую немач ва ўсiм целе.

Я не спала ўсю ноч, я зусiм забылася пра мужа. Што, калi i я памру ад шаленства! Ранiцай я спыталася ў метрдатэля пра падрабязнасцi. I падрабязнасцi былi самыя жахлiвыя. Увесь дзень я гуляла па стромах. Я больш нi з кiм не размаўляла. Я думала. Шаленства! Якая жахлiвая смерць! Анры пытаўся ў мяне: "Што з табой? Ты нейкая смутная", я адказвала: "Нiчога, усё добра". Мой позiрк блукаў па моры, па фермах, па роўнядзi палёў, але я нiчога не бачыла. Нiзавошта ў свеце я б не прызналася, якая думка мяне гняце. Нейкi сапраўдны боль працяў мой нос. Мне захацелася вярнуцца.

Вярнуўшыся ў гатэль, я зачынiлася, каб паглядзець на рану. Не было болей сумнення, яна балела.

Я адразу ж напiсала мацi кароценькi лiст, якi напэўна здаўся ёй дзiўным. Я патрабавала неадкладнага адказу на зусiм дробязныя пытаннi. I ў канцы прыпiсала: "I не забудзьцеся, калi ласка, напiсаць пра Бiжу".

Наступнага дня я не магла есцi, але ўсё ж адмовiлася пайсцi да лекара. Я прасядзела ўвесь дзень на пляжы, назiраючы за купальшчыкамi ў вадзе. Яны былi розныя, тоўстыя, худыя,вельмi брыдкiя ў сваiх купальных гарнiтурах, але мне было не да высмейвання. Я думала: "Шчаслiвыя! Iх нiхто не ўкусiў. Яны будуць жыць! Яны нiчога не баяцца. Яны могуць весялiцца, колькi захочуць. Iм добра!"

Штохвiлiны я абмацвала нос, каб даведацца, цi ён не распух. Вярнуўшыся ў гатэль, я адразу ж замкнулася ў пакоi, каб паглядзецца ў люстра. Калi б мой нос змянiў колер, я б напэўна памерла на месцы.