Шекспир Уильям
Санэты (на белорусском языке)
Уiльям Шэкспiр
Санэты
Пераклад: Уладзiмiр Дубоўка
1
Краса нiколi не памрэ на свеце, Тварэннi дзiўныя прыносяць плён. Пялёсткi вянуць на ружовым цвеце, Ды аднаўляе памяць iх бутон.
Зiхценнем воч сваiх зачараваны, Ты палiш сам сябе сваiм агнём. Ты катуеш сябе не горш тырана, Набыткi ўсе развеяўшы суздром.
Для свету лепшая акраса сёння, Вястун вясенняй зыркай пекнаты, Сок жыватворчы тоячы ў бутоне, I марнатраўца ты, i скнара ты.
Шкадуй наш свет, не кiнь таго ў магiлу, Што новае жыццё ускаласiла б.
2
Як пройдзе сорак зiм па-над табой, Чало збароздзяць, быццам поле плугам, Згадае хто убор квяцiсты твой, Пабачыўшы старэцкую дзяругу?
На запытанне: "Дзе ўся прыгажосць, Дзе скарбы дзён юнацтва залатога?" Пакажаш, што ў запаўшых вочах ёсць? Красы ў iх мала, але здзеку многа!
Наколькi прыгажэй сказаць бы так: "Усё найлепшае маё у сыне! Яго прыняў, як спадчыну, юнак, Мяне яна таксама не пакiне".
Калi пачне у жылах стынуць кроў, Яна праз сына запалае зноў.
3
У люстра глянь на вобраз дзiўны свой, Скажы яму стварыць такi ж, як гэты. Абразiш свет, спазнiўшыся сяўбой, Благаславiць не здолеўшы кабеты.
Якой красунi люба не было б, Каб ты ўзараў нявораныя гонi? Якi б дзiвак на звод павёў свой род, Любоў ва ўласным пахаваўшы лоне?
Ты адлюстровак матчыным вачам, Яе прадвеснi успамiн дзiвосны. Ты ўцеху знойдзеш некалi i сам, Праз вокны старасцi пабачыш вёсны.
Як не пакiнеш памяцi такой, Ты сам памрэш i вобраз твой з табой.
4
О марнатраўца! Спадчыну, багацце, Якiя нам прырода ў доўг дае, Ты безрахубна толькi можаш трацiць На асалоды ўласныя свае.
Цудоўны скнара! Для цябе пазыкi, Дабро чужое - як уласны дар. Калi лiхвяр хавае скарб вялiкi, Якi прыбытак будзе мець лiхвяр?
Гандлюючы цяпер з самiм сабою, Сябе самога ашукаць ты рад. А што ж, як лёс прызначанай парою Запатрабуе справаздачу страт?!
З табою ляжа i краса таксама, Якая б накш твой здзейснiла тастамант.
5
Мастак цудоўны, незраўнаны час, Нам творыць дзiвы дзiўныя няспынна. I ён жа ўсё, што захапляла нас, Нiбы тыран, знiшчае ў мiг адзiны.
Пазбыўшы лета, ён зiму вядзе Ў наш засмучоны свет, такi знямелы, Дзе анi кветкi, нi лiстка нiдзе, Адзiн прасцяг сцюдзёны, снежна-белы.
I каб не кветак хараство за шклом, Зачыненых у iльдзяной вязнiцы, На цуды, створаныя мастаком, Маглi б напэўна мы ураз забыцца.
Зiхценне кветкi страцiлi зiмой, Але душа iх з той жа пекнатой.
6
Пiльнуй, каб лета i твайго прыход Бязлiтасна зiма не зруйнавала, Пакуль дасi красе ў скарбнiцу плод I не напоўнiш слодыччу фiяла.
Ты не лiхвяр, калi за ўласны дар Бярэш аддзяку шчыра, без умовы. Ты сам свайму багаццю гаспадар, Сябе паўторыш дзесяцiразова.
Калi ўсе новыя ўдзесяцярых Разоў па дзесяць вобраз твой адновяць, I смерць не страшна ў твой апошнi мiг, Тваё патомства - вось твая адповедзь!
Занадта ты прыгожы, дасканалы, Каб гэта ўсё здабыткам смерцi стала.
7
Калi ў агнi ўрачыстых, ясных шат Iдзе з начы магутнае свяцiла, Ўзнiмае ўсё жывое свой пагляд, Вiтае прамянiстасць дзiўнай сiлы.
Калi яно у залатых агнях Iдзе па небу да свайго узвышша, Тады ўсе з захапленнем у вачах Глядзяць, нiбы юнак чароўны выйшаў.
Калi ж яно на небакрай зiрне, Стамлёна ў дол пакоцiць каляснiцу, Тады ўсе вочы недзе ў старане, Пакуль яму да захаду хiлiцца.
I ты без следу ў свеце знiкнеш так, Калi не застанецца сын-юнак.
8
У музыцы твая ўся асалода. Чаму ж яе ты слухаеш з тугой? Калi яна табе не даспадобы, Чаму не развiтаешся ты з ёй?
I хоць акорды жалем горкiм поўны, У iх сугучнасцi табе дакор: Хто без гармонii жыве чароўнай, Самотны той на ўвесь зямны прастор.
Ты чуў калi, як струны ў дружным ладзе У перазвон гудзяць адна другой? Так бацька з сынам, разам з iмi мацi Шчаслiвы спеў пяюць адной сям'ёй.
I сведчаць гукi шчырыя усiм: Самотны - як i не жывы зусiм.
9
Каб не пакiнуць любую ўдавой, Дагэтуль ты нi з кiм не заручоны. Калi ж бы смерць устала над табой, Апанаваў бы светам смутак чорны.
Свет плакаў бы, як удава, па тым, Што вобраз твой загiнуў беззваротна. Сын адлюстроўкам мог бы быць тваiм, Праз сына ты i быў бы бессмяротным.
Калi растрацiць скарбы хто усе, Другiя спажывуцца iхнiм коштам, А калi знiкнуць суджана красе, Яна ў нябыт адыдзе занiвошта.
Хто сам сабе гатоў прынесцi шкоду, Таму нiкога на зямлi не шкода.
10
Якая ганьба! Жыць i не любiць Людзей спагадных i сябе самога, Любоў да свету цэлага згубiць, Набыўшы ў сэрца пачуццё благога!..
Уласным ворагам сваiм ты стаў, Супроць сябе самога паўстаеш ты, I дом цудоўны, ў спадчыну што ўзяў, Не аднаўляеш, бурыш ты дарэшты.
Змянiся ты, i я змяню настрой, Краса каханню быць павiнна домам. Як з выгляду, будзь ветлы i душой, Не будзь ты ворагам сабе самому.
Краса твая зусiм са свету згiне, Як не пакiнеш нам яе ты ў сыне.
11
Не звянеш ты, бо закрасуеш зноў Цераз дзяцей сваiх i з iх красою. Сваёй ты назавеш нашчадкаў кроў, Якую даў часiнай маладою.
Ёсць мудрасць, прыгажосць у думцы той. Без iх жа радасцi i шчасця мала: Калi б згадзiўся свет увесь з табой, Дык праз капу гадоў жыцця б не стала.
Няхай пачвары, вырадкi усе На свеце нашым згiнуць без расплоду. А ты, за ўсе дары тваёй красе, Павiнен шчыра дзякаваць прыроду.
Ты, як пячаць, што выразаў разьбяр, Павiнен шмат разоў вярнуць свой дар.
12
Калi гадзiннiк адбiвае час нам, А дзень вясёлы нiкне ў шэры змрок, Цi сiвiзну на чорных бачу пасмах, Фiялкi кволае панiклы зрок,
Калi пабачу дрэвы пры дарозе Ўсе без лiстоў, без засенi густой, Або пласты сухой травы на возе, Нядаўна што была жывой травой,
Тады цябе мiжвольна я згадаю: Тваёй красы не вечны такжа цвет. Адно жыве, другое памiрае, А трэцяе ў жыццё цярэбiць след.
Як стане смерць па-над табой з касой, Змагацца з ёй пачне нашчадак твой.
13
Каб мог ты вечна быць самiм сабою! Але жывеш на свеце да пары. Пакуль це стане смерць перад табою, Сабе падобны вобраз ты ствары.
Краса табе аддадзена на раты, Але i вечнай можа стаць, калi Твой вобраз будзе новым пераняты I будзе красаваць з iм на зямлi.
Хто дасць, каб дом цудоўны быў зруйнован Цi сцюжай смерцi, цi лiхой зiмой? Гаспадаром руплiвым апiльнован, Устоiць ён перад навалай злой.
Ты бацьку меў. Дазволь другому, мiлы, Сказаць такое ж ля тваёй магiлы.
14
Нiколi я не варажыў на зорках, Хоць разумею iх спрадвечны шлях. Не папярэджу аб часiнах горкiх, Што нам прыносяць голад, войны, жах;
Не ведаю, цi навальнiца будзе, Цi будзе неба яснае без хмар, Цi будуць жыць шчаслiва ў свеце людзi, Цi шчаслiвейшым будзе уладар,
Але ў тваiх вачах чытаю ясна, У гэтых зорках вечнай чысцiнi, Што праўда з хараством тады не згасне, Калi потомкi ўдоўжаць твае днi.
Калi ж стварыць ты гэтага не ў сiле, Краса i праўда згiнуць у магiле.
15
Калi падумаю, што ўсё жывое Красуе на зямлi кароткi мiг, Што свет - тэатр, а мы, яго героi, Ад зор залежым на шляхах сваiх,
Калi падумаю, што людзi, як раслiны, Жывуць i гiнуць з ласкi неба ўсе, Што поўны сiл юнацкiя часiны, А сталасць адцвiтанне нам нясе,
Тады згадаю я аб тым мiжвольна, Як бродзiць нашай маладосцi сок I як знiшчальны час iдзе павольна, Каб дзень змянiць на шэры, хмуры змрок.
Я за цябе iду на час вайною, Каб аднавiць прышчэпкаю сваёю.
16
Чаму на час вайною сам не йдзеш ты I не змагаешся з тыранам сам? Мой верш слабая абарона, зрэшты, А што ж мацнейшае ад рыфмы дам?
Ты дасягнуў цяпер свайго узвышша, I колькi з радасцю далi б табе, Каб ты сады iх апрацоўваць выйшаў, Прыняў удзел у веснавой сяўбе.
Закрасавалi б там жывыя кветы I да цябе былi б падобны лепш, Чым самых лепшых мастакоў партрэты, Чым выдатнейшага паэта верш.
Сваiм мастацтвам створыш ты такое, Што будзе жыць i без цябе - табою.
17
Паверыць хто ў наступным часе мне, Калi цябе ў сваiм праслаўлю вершы? Само жыццё схавана у труне, А верш цi можа за жыццё быць лепшым?
Каб я спрамог малюнак даць красы, Даць вобраз твой з усёю пекнатою, Наступны век сказаў бы: "Во хлусы! На небе можа толькi быць такое!"
I як смяялiся б тады яны З мяне i з аркуша рудой паперы. Для iх старыя ўсе - балбатуны, Якiя хлусяць без нiякай меры.
Але каб сын твой быў дасюль жывым, Ты б двойчы жыў: у вершы раз i ў iм.
18
Я з летнiм днём цябе не параўнаю, Мiлей, вышэй ты хараством сваiм. Суровы вецер крышыць кветкi мая, I лета борзда коцiцца за iм.
То з неба Вока палiць нас зацята, То знiкне так, што не вiдаць нiдзе. Прыгожага бывае малавата, Дзе выпадковасць нашы днi вядзе.
Тваё ж не зменiцца нiколi лета, I смерць не зможа пахвалiцца тым, Што ты забраны назусiм са свету: Знайшоў бяссмерце ў вершы ты маiм.
Ты будзеш жыць, аж покуль будуць людзi, I будуць вочы бачыць, дыхаць грудзi.
19
О час! Льву - прытупi ты кiпцюры, У тыгра злога - з пашчы iклы рвi, Прымусь зямлю глытаць свае дары I фенiкса спалi ў яго крывi;
Тасуй наш год, рабi што хочаш з iм, Круцi наш свет, як здумаеш калi, Адзiн злачын забараню пры тым, Злачын страшнейшы самы на зямлi.
Ты не чапай любiмага чала, Яго пяром старэцкiм не кранi, Каб, як узор, краса яго жыла На ўсе наступныя часы i днi.
