31
"Вы справядлiва робiце, аддаючы перавагу суседзям перад чужымi i не ставячы багацце вышэй за сумленную беднасць. Хай будуць за гэта спагадлiвыя да вас Пан i нiмфы! Я i сам спяшаюся з гэтым вяселлем; бо быў бы вар'ятам, калi б я, стары чалавек, якому ўжо неўзабаве для работы трэба будуць больш спрытныя рукi, не палiчыў бы за вялiкае дабро параднiцца з вашым домам; кожны б Хлою хацеў, прыгожая, мiлая дзяўчына, спрытная ва ўсiм. Але я раб i нi над чым, што маю, не гаспадар; трэба, каб мой пан уведаў пра гэта i даў згоду. Давайма адкладзём вяселле на восень. Тады i сам ён тут будзе, як кажуць людзi, што з горада прыходзяць да нас. Тады яны стануць мужам i жонкаю. Цяпер жа хай любяць адно аднаго, як брат i сястра. Толькi ведай, Дрыяс, вось што: дамагаешся ты хлопца, якi стаiць вышэй, чым мы". Сказаўшы гэта, пацалаваў яго i даў яму папiць, бо быў полудзень - самая спёка, i, усяляк ушаноўваючы, правёў яго ў дарогу.
32
Але Дрыяс не пусцiў паўз вушы апошнiх Ламанавых слоў i, iдучы дадому, даўся ў думкi, хто ж такi Дафнiс. "Яго выкармiла каза, значыць, багi дбаюць пра яго; ён прыгожы i анi не падобны нi да гэтага кiрпатага старога, нi да яго лысай жонкi. А мае ж ён тры тысячы, гэтулькi i грушак-дзiчак у казапаса звычайна не бывае. Можа, i яго падкiнулi, як Хлою? Можа, i яго знайшоў Ламан, як я яе? Можа, i пры iм ляжалi прыкметныя знакi, падобныя да тых, што знойдзены мною? Калi гэта было так, о ўладны Пане, i вы, любыя нiмфы, тады, можа, калi ён знойдзе сваiх, што-небудзь выйдзе на свет з Хлоiнай таямнiцы?" Так ён думаў i мроiў сам сабе, аж пакуль не дайшоў да току; прыйшоўшы туды i ўбачыўшы Дафнiса, якi напружана чакаў, што ж давядзецца пачуць, падбадзёрыў яго, назваўшы яго зяцем i паабяцаўшы ўвосень справiць вяселле, i падаў яму правую руку ў знак таго, што Хлоя не будзе належаць нiкому, апроч Дафнiса.
33
Хутчэй чым думка, не пiўшы, не еўшы, пабег да Хлоi; знайшоўшы яе - яна якраз даiла i рабiла сыры, сказаў ёй радасную вестку пра вяселле i як бы жонку ўжо, не тоячыся, пацалаваў i разам рабiў усю работу. Даiў малако ў даёнкi, укладаў сыры ў пляцёнкi, каб сушылiся; падводзiў ягнят i казлянят пад маткi. Калi ўсё як мае быць было пароблена, яны памылiся, паелi, папiлi i пайшлi шукаць спелых пладоў. Iх было мноства ў гэтую ўсёдайную пару года: шмат грушак, дзiкiх i садовых, шмат яблык, адны пападалi долу ўжо, другiя былi яшчэ на дрэвах; тыя, што на зямлi, больш духмяныя, тыя, што на голлi, больш румяныя; адны пахлi, як вiно, а другiя блiшчалi, як золата. Адна яблыня была абабраная: нi пладоў на ёй, нi лiсця - усе галiнкi голыя. Толькi ў самым версе гайдаўся адзiнюткi яблык - вялiкi, прыгожы, сваёй духмянасцю ўсе iншыя перабiваў. Збiраючы, нехта пабаяўся лезцi высока i не парупiўся яго зняць, а можа, збярог для закаханага пастуха.
34
Як толькi Дафнiс убачыў гэты яблык, тут жа падышоў, узлез, каб зняць яго, не зважаючы, што Хлоя пярэчыла яму. Зазлаваўшы, што ён яе не слухае, яна пабегла да статкаў; Дафнiс жа хутка ўзлез, каб дастаць яблык, прынёс дарунак Хлоi i прамовiў такiя словы да гняўлiвай: "Дзяўчынка! Гэты яблык прыгожыя Горы ўзрадзiлi, прыгожае дрэва яго жывiла, сонца спялiла, а Доля яго ацалiла. Я не мог, маючы вочы, пакiнуць яго, каб ён долу ўпаў i каб статак, пасучыся, яго растаптаў, цi паўзун-гад атруцiў, цi час там яго зглумiў; яго, якiм толькi любавацца ды захапляцца. Такi яблык Афрадыта ва ўзнагароду за красу атрымала, гэты - я табе даю ў знак твае перамогi. I суддзi вашы падобныя: той жа быў пастух авечак, а я казапас".
Гэта сказаўшы, паклаў ён яблык у складкi адзення на грудзях; i калi ён падышоў блiзка, яна пацалавала яго, так што Дафнiс анi не каяўся, што так адважна лез на гэтую вышыню: бо атрымаў ён даражэйшае, чым нават залаты яблык, - пацалунак.
КНIГА ЧАЦВЕРТАЯ
1
З Мiтылены прыйшоў раб, якi належаў таму гаспадару, што i Ламан, i прынёс вестку, што незадоўга да збору вiнаграду прыедзе iх гаспадар, каб паглядзець, цi не прынёс шкоды яго палям напад метымнейцаў.
Лета ўжо канчалася, наблiжалася восень, i Ламан рыхтаваўся да прыезду гаспадара, каб тут усё яму цешыла вока. Ён пачысцiў крынiцы, каб вада была чыстая; вывез гной з двара, каб цяжкi дух не дакучаў; дагледзеў сад, каб ён меў прывабны выгляд.
2
А сад быў надзiва прыгожы, нiбы царскi. Цягнуўся на цэлы стадый, а ляжаў на высокiм месцы, маючы чатыры плетры ўшыркi. Можна падумаць, шырокае поле. Дрэвы ўсялякiх парод былi тут: яблынi, мiрты, грушы i гранаты, а таксама фiгi i алiвы; а ў другiм месцы высокiя вiнаградныя лозы абвiвалi яблынi i грушы, чарнеючы гронкамi, нiбы спрачаючыся з пладамi; гэта былi садовыя дрэвы. Але i былi кiпарысы i лаўры, платаны i хвойкi. Усе iх замест вiнаграднай лазы абвiваў плюшч, i яго вялiкiя чорныя пучкi нагадвалi вiнаградныя гронкi. Пладовыя дрэвы стаялi ўсярэдзiне, нiбы пад аховаю: iх абступалi непладовыя, нiбы агароджа, зробленая рукамi людзей; а ўсё разам аточваў нiзенькi мур. Усё было акуратна падзелена i размерана, i дрэвы раслi роўна адно ад аднаго. А ўгары голле перапляталася, змешваючы лiсце; так што створанае прыродаю, здавалася, было зробленае мастаком. Былi i градкi кветак; адны ўзрасцiла самасеем зямля, другiя - умельства; кусты руж, гiяцынты i лiлеi - з працы рук, фiялкi, нарцысы, гусiныя лапкi зрадзiла зямля. Улетку тут быў цень, увесну кветкi, увосень - плады, i на ўсякую пару свая раскоша.
3
Адсюль адсланяўся шырокi вiд на раўнiну i можна было згледзець пастухоў, якiя пасвiлi жывёлу; адсюль адсланяўся i прыгожы вiд на мора i можна было ўбачыць, як праплывалi караблi; так што i гэта прыдавала прывабнасць саду. А ў самай сярэдзiне па даўжынi i шырынi яго стаяла каплiца Дыянiса i ахвярнiк; ён абвiваўся плюшчом, каплiца - вiнаграднай лазою. Усярэдзiне каплiцы былi намаляваны карцiны з жыцця Дыянiса: роды Семелы, сон Арыядны, Лiкург скаваны, Пентэй разарваны. Былi i пераможаныя iндыйцы i тырэнцы, перакiнутыя ў дэльфiнаў; усюды сатыры вiнаград тапталi, усюды вакханкi танцавалi. Не абмiнулi i Пана: сядзеў на скале, iграючы на сiрынзе як бы агульную песню i для тых, што вiнаград тапталi, i для тых, што танцавалi.
4
Гэты сад старанна даглядаў Ламан, сухое голле падразаў, вiнаградныя лозы падвязваў. Дыянiса ён упрыгожыў вянкамi; да кветак правёў ваду. Была там крынiца, якую знайшоў для кветак Дафнiс. Гэтая крынiца хоць служыла кветкам, усё ж называлi яе Дафнiсавай крынiцаю. Ламан загадаў Дафнiсу, каб ён як мага лепш адкармiў коз, бо гаспадар, сказаў ён, абавязкова захоча пабачыць iх, прыехаўшы пасля доўгай адлучкi. Але Дафнiс быў упэўнены, што i так яго пахваляць за коз, бо лiк iх, як ён iх узяў, падвоiўся; i воўк нiводнае не ўхапiў, i былi яны тлусцейшыя за авечак; але каб гаспадар ахватней згадзiўся на яго шлюб, усё старанне i руплiвасць скiраваў на статак, выганяючы яго, ледзь на золак займала, i прыганяючы позна ўвечары. Два разы вадзiў на вадапой, расшукваў найлепшыя пашы ў тутэйшых мясцiнах. Парупiўся i пра мiсы, каб былi новыя, i каб даёнак было шмат, i большыя пляцёнкi для сушэння сыроў. Яго дбайнасць да таго дайшла, што i рогi алеем намазваў i воўну расчэсваў. Можна было падумаць, што бачыш святы Панаў статак. Ва ўсёй гэтай рабоце яму дапамагала i Хлоя; занядбаўшы сваю ўласную атару, яна праводзiла больш часу каля яго коз, так што Дафнiс думаў, што толькi з-за яе яны так цудоўна выглядаюць.
5
Калi яны былi так занятыя, з горада прыйшоў другi пасланец з наказам як найхутчэй збiраць вiнаград; i сам, казаў ён, тут астанецца, пакуль з вiнаградных гронак не наробяць сусла, а пасля ён вернецца ў горад, каб прывезцi з сабою гаспадара ўжо на заканчэнне збору вiнаграду. Гэтага Эўдрама так называлi яго, бо бегаць i была яго работа, - прынялi як толькi маглi i зараз жа пачалi збiраць вiнаград, насiць гронкi ў нацiсi, сусла злiваць у бочкi, а найлепшыя з вiнаградных гронак зразалi разам з лазою, каб тыя, што прыедуць з горада, мелi ўяву пра ўраджай i ад яго асалоду.
6
Калi Эўдрам ужо збiраўся вярнуцца ў горад, даў яму Дафнiс нямала; а даў яму гасцiнцаў, на што i стаць было казапасу: добра адцiснутыя сыры, маладзенькае казляня, казлiную шкуру з белаю густою воўнаю, каб узiмку, бегучы, на сябе накiнуць. Эўдрам узрадаваўся, пацалаваў Дафнiса i паабяцаў, што скажа гаспадару толькi добрае пра яго. Так ён адышоў у прыязным настроi; а Дафнiс у неспакоi пасвiў далей разам з Хлояю чароды. Ды i яна мела шмат страху: падлетак, якi дагэтуль звык бачыць толькi коз, горы, сялян, Хлою, павiнен быў упершыню ўбачыць гаспадара, толькi iмя якога ён чуў раней. Таму яна i турбавалася за Дафнiса, як ён сустрэнецца з гаспадаром, i пра шлюб душа яе непакоiлася, цi не дарэмна мрояць яны аб iм. I ўвесь час яны цалавалiся i абдымалiся так цесна, нiбы зраслiся; але пацалункi ў iх былi баязлiвыя i абдымкi сумныя, нiбы ўжо гаспадар быў тут, i яны са страху павiнны былi ад яго хавацца. А да гэтага надарылася iм яшчэ i такая бяда.
7
Быў там Лампiс, грубы валапас. Ён таксама сватаў Хлою ў Дрыяса i ўжо шмат падарункаў прынёс, каб прыспешыць вяселле. Але даведаўшыся, што Дафнiс ажэнiцца з ёю, калi ўладар дазволiць, ён пачаў шукаць спосабу, каб разгневаць супроць iх гаспадара; ведаючы, што таго вельмi радуе сад, надумаў ён як мага яго знiшчыць i знявечыць. Калi ссекчы дрэвы, то выдасць стук i яго зловяць; таму надумаўся ён спляжыць кветкi. Ён дачакаўся ночы, пералез цераз агароджу i адны з iх вырваў, другiя - паламаў, а рэшту растаптаў, як свiння. I непрыкметна ўцёк.
