Клара была вельмi занятая сваiмi думкамi, каб абурыцца тым, што яе назвалi абмежаванай. Яна спахмурнела, ад чаго белы гладкi лоб зморшчыўся, а ў вачах знiк бляск.
- Ва ўсякiм разе, - запярэчыла яна, - тое, што тут напiсана, не толькi хлусня, усё гэта проста немагчыма. Рэвальвер знайшлi на падлозе каля трупа, таму гэта не можа быць праўдай!
- Так, - ухмыльнуўся я ў адказ. - Тое, што напiсана ў паперы, вiдаць, вас шакiравала. Калi вы асабiста паклалi рэвальвер на бюст, як тады магло здарыцца, што яго знайшлi на падлозе? Вiдавочна, нехта паклаў яго назад. Думаю, вы вырашылi, што гэта таксама зрабiла мiсiс Мiён, i, вiдаць, вам цяжка было трымаць язык за зубамi, але вы мусiлi маўчаць. Цяпер сiтуацыя крыху iншая. Мiстэр Вулф ведае, хто паклаў рэвальвер на падлогу, i мае адпаведныя доказы. Больш таго, ён ведае, што Мiёна забiлi, i таксама можа гэта даказаць. Адзiнае, што яго стрымлiвае, дык гэта ўсяго толькi адна дэталь: неабходнасць вызначыць, як рэвальвер трапiў з падлогi на бюст. - Я дастаў з кiшэнi аўтаручку. - Падпiшыце паперу, я засведчу подпiс, i з вамi ўсё будзе ў парадку.
- Вы маеце на ўвазе падпiсаць вось гэта? - пагардлiва ўсклiкнула Клара. Я не настолькi дурная.
Я выбраў момант, калi ў наш бок зiрнуў афiцыянт, загадаў падлiць вiскi i потым за кампанiю асушыў сваю шклянку.
Я сустрэўся з пiльным позiркам Клары, якi адпавядаў яе пахмурнаму настрою.
- Паслухай, Сiнявочка, - звярнуўся я да яе памяркоўна. - Я не засоўваю табе пад пазногцi iголак. Я не паўтараю, што мы можам даказаць, што ты заходзiла ў студыю - бо ў цябе быў ключ цi дзверы былi незамкнёныя, гэта не iстотна, - i перанесла рэвальвер. Мы ведаем, што гэта зрабiла ты, таму што нiхто iншы не мог, а ты была ў студыi менавiта ў той час, але мушу прызнацца, што мы не можам гэтага даказаць. Тым не меней я прапаную адно выдатнае пагадненне. Толькi паслухай, - я наставiў у яе бок канец ручкi. - Гэта заява нам патрэбна только на той выпадак, калi асоба, якая паклала рэвальвер назад на падлогу, акажацца настолькi дурной, што прагаворыцца, а гэта вельмi неймаверна. Ён толькi...
- Вы сказалi ён? - спытала Клара.
- Усё роўна - ён цi яна. Як кажа мiстэр Вулф, мова сцерпiць любы займеннiк. Ён толькi б нарабiў сабе клопату. Калi ж ён не прагаворыцца, а ён такi змоўчыць, тваё паказанне не будзе скарыстана зусiм, але трэба мець яго ў сейфе на той выпадак, калi ён усё ж такi прабалбочацца. Да таго ж, маючы гэта сведчанне, мы не будзем лiчыць сябе абавязанымi iнфармаваць палiцыю, што ў цябе ёсць ключ да дзвярэй студыi. Ключы нас не цiкавiлi б. I яшчэ адна рэч, ты зберажэш для бацькi добры пачак грошай. Калi ты падпiшаш гэта сведчанне, мы зможам высветлiць справу аб забойстве Мiёна, i ў выпадку поспеху я гарантую, што ў мiсiс Мiён не будзе нiякага жадання прад'яўляць iск твайму бацьку. Яна будзе занадта занятая адной справай. Так што не марудзь i падпiсвай, - дадаў я, прапаноўваючы Клары ручку.
Яна адмоўна, але не вельмi энергiчна пакруцiла галавой, бо мозг зноў уключыўся ў работу. Поўнасцю ўсведамляючы, што яе здольнасцi мыслiць былi далёка не спартыўнага ўзроўню, я цярплiва чакаў. Потым прынеслi новыя порцыi вiскi, i спатрэбiўся перапынак, бо не варта было спадзявацца, каб Клара думала i пiла адначасова. Але ўрэшце яна неяк здолела засяродзiцца на акрэсленым мною пытаннi.
- Значыцца, вы ведаеце, - заявiла Клара з задавальненнем.
- Мы ведаем дастаткова многа, - сказаў я змрочна.
- Вы ведаеце, што яго забiла яна. Вы ведаеце, што яна паклала рэвальвер назад на падлогу. Я таксама гэта ведала, я ведала, што гэта яна. I цяпер вы можаце гэта даказаць? Калi я падпiшу паперу, вы зможаце гэта даказаць.
Вядома, я мог бы схiтраваць, але падумаў - якога чорта!
- Вядома, мы зможам, - запэўнiў я Клару. - З гэтым сведчаннем мы зможам працягваць следства. Яно - якраз тое звяно ў ланцугу, якога не хапае. Вось ручка.
Клара ўзяла шклянку, апаражнiла яе, паставiла на стол, i галаву даю адсеч, калi яна не збiралася зноў адмоўна, але на гэты раз энергiчна пакруцiць галавой.
- Не, - сказала яна рашуча. - Я не падпiшу. - Яна выцягнула ў мой бок руку, трымаючы ў ёй дакумент. - Я прызнаюся, што ўсё гэта праўда, i калi вы перадасце справу ў суд i яна скажа, што паклала рэвальвер на падлогу, я пад прысягай засведчу, што я паклала рэвальвер на бюст, але падпiсваць я нiчога не буду, бо аднойчы я падпiсала штосьцi ў сувязi з нейкiм здарэннем, i бацька прымусiў мяне паабяцаць, што я нiколi не падпiшу нiводнай паперы, не паказаўшы яе перш яму. Я магла б узяць гэтую паперу, паказаць яму i падпiсаць, а вы б прыйшлi за ёй увечары цi заўтра. - Сказаўшы гэта, яна спахмурнела. - Толькi вось яму б стала вядома, што ў мяне быў ключ, але я змагла б усё растлумачыць.
Але дакумента ў яе ў руках ужо не было. Я паспеў узяць яго ў свае рукi. Вы скажаце, што я мог бы памяняць тактыку i працягваць барацьбу, але вы не былi сведкамi нашай размовы i ў адрозненне ад мяне не бачылi, што яна вырабляла, i не чулi, што гаварыла. Я здаўся. Узяў з кiшэнi запiсную кнiжку, вырваў з яе старонку i пачаў пiсаць.
- Я не супраць яшчэ адной порцыi, - заявiла Клара.
- Хвiлiначку, - прамармытаў я, працягваючы пiсаць наступнае:
"Нiра Вулфу:
Гэтым пацвярджаю, што Арчы Гудвiн зрабiў усё магчымае, каб угаварыць мяне падпiсаць напiсанае вамi сведчанне, i растлумачыў мне мэту гэтай паперы, а я сказала, чаму вымушана адмовiцца паставiць свой подпiс".
- Вось, - сказаў я, перадаючы ёй тое, што напiсаў. - Такiм чынам вы не падпiшаце дакумента, а ўсяго толькi засведчыце, што адмаўляецеся падпiсваць гэтую паперу. Я вымушаны мець такое сведчанне, бо мiстэр Вулф ведае, як мяне вабяць прыгожыя дзяўчаты, асаблiва такiя элегантныя, як вы, i калi я прынясу яму гэтую паперу без подпiсу, ён падумае, што я нават не рабiў спробы. Ён нават можа звольнiць мяне. Проста напiшыце ўнiзе ваша прозвiшча.
Клара зноў прачытала тое, што было напiсана на лiстку, i ўзяла ручку. Яна ўсмiхнулася, зiрнуўшы на мяне сваiмi блiскучымi вачыма.
- Вы не жартуеце? - сказала яна без былой непрыязнi. - Я ведаю, калi мной цiкавiцца мужчына. Вы думаеце, што я халодная i хiтрая.
- Вось як, - адгукнуўся я крыху з горыччу, але не вельмi горка. - Ва ўсякiм разе, справа не ў тым, зацiкавiўся я вамi цi не, а ў тым, што падумае Вулф. Гэта значна дапаможа. Вельмi вам абавязаны. - Я ўзяў з яе рук паперу i падзьмуў на яе, каб хутчэй высахла чарнiла.
- Я ведаю, калi мной цiкавiцца мужчына, - зноў сказала Клара.
Болей ад яе мне нiчога не было патрэбна, але я, можна сказаць, паабяцаў яшчэ адну порцыю вiскi, таму зноў паклiкаў афiцыянта.
На заходнюю частку Трыццаць шостай вулiцы я вярнуўся толькi пасля шасцi гадзiн. Вулф ужо нанёс вiзiт у аранжарэю i цяпер сядзеў у кабiнеце. Я хуткiм крокам зайшоў у пакой i паклаў перад iм на стол паперу без подпiсу.
- Ну i што? - прабурчаў ён.
Я сеў i дакладна паведамiў Вулфу, як усё адбывалася да таго моманту, калi яна прапанавала ўзяць дакумент дадому i паказаць бацьку.
- На жаль, - заўважыў я, - некаторыя яе выдатныя якасцi засталiся непрыкметнымi ў натоўпе ў той вечар. Я гавару гэта не для таго, каб апраўдацца, проста адзначаю факт. Для ўсiх аперацый, што адбываюцца ў звiлiнах яе мозгу, хапiла б арэхавай шкарлупiны. Ведаючы вашыя адносiны да бяздоказных заяў i жадаючы запэўнiць у праўдзiвасцi менавiта гэтай заявы, я прынёс з сабой доказ. Вось папера, якую яна ўсё-такi падпiсала.
Я ўручыў яму лiсток, вырваны з блакнота. Вулф зiрнуў на паперу i падмiргнуў мне.
- Яна гэта падпiсала?
- Так, сэр. У маёй прысутнасцi.
- Сапраўды. Добра. Задавальняюча.
Я безуважным кiўком галавы пацвердзiў, што ўспрымаю выказаную падзяку. Маё самалюбства застаецца некранутым, калi ён вось так буркае: "Задавальняюча".
- Смелы шырокi почырк, - заўважыў Вулф. - Яна пiсала вашай ручкай?
- Так, сэр.
- Пакажы яе, калi ласка.
Я ўстаў i падаў яму ручку разам з некалькiмi аркушамi паперы, i спынiўся каля стала, зацiкаўлена назiраючы, як Вулф зноў i зноў пiсаў "Клара Джэймс", параўноўваючы кожную спробу з прынесеным мной узорам. Адначасова ў перапынках перад наступнай спробай ён гаварыў:
- Малаверагодна, што нехта некалi ўбачыць гэта, апрача нашых клiентаў... Так лепш... Ёсць яшчэ час патэлефанаваць усiм iм да вячэры - спачатку мiсiс Мiён i мiстэру Ўэплеру - потым iншым... Скажыце iм, што я прыйшоў да высновы наконт iску мiсiс Мiён да мiстэра Джэймса... Спытайцеся, цi змогуць яны прыйсцi сёння ў дзевяць гадзiн вечара - калi гэта немагчыма, то, можа, заўтра ў адзiнаццаць... Потым звяжыцеся з мiстэрам Крэймерам... Скажыце яму, што, вiдаць, варта ўзяць з сабой свайго чалавека...
Вулф расправiў надрукаванае сведчанне на рэгiстрацыйным журнале, падрабiў унiзе подпiс Клары Джэймс i параўнаў са здабытым мною арыгiналам.
- Недасканала, як на спецыялiста, - прамармытаў ён, - але спецыялiст нiколi яго не ўбачыць. Што ж датычыцца нашых клiентаў, то нават калi яны ведаюць яе почырк, гэта пройдзе найлепшым чынам.
* * *
Спатрэбiлася добрая гадзiна, каб дамовiцца па тэлефоне аб сустрэчы ў той вечар, але ўрэшце мне ўдалося выканаць даручэнне. Я так i не змог злавiць Джыфарда Джэймса, але яго дачка згадзiлася знайсцi яго i прывесцi з сабой. Астатнiх я адшукаў сам.
