- Недасканала, як на спецыялiста, - прамармытаў ён, - але спецыялiст нiколi яго не ўбачыць. Што ж датычыцца нашых клiентаў, то нават калi яны ведаюць яе почырк, гэта пройдзе найлепшым чынам.
* * *
Спатрэбiлася добрая гадзiна, каб дамовiцца па тэлефоне аб сустрэчы ў той вечар, але ўрэшце мне ўдалося выканаць даручэнне. Я так i не змог злавiць Джыфарда Джэймса, але яго дачка згадзiлася знайсцi яго i прывесцi з сабой. Астатнiх я адшукаў сам.
Адзiныя, хто спрабаваў пярэчыць, былi клiенты, асаблiва Пегi Мiён. Яна ўпарта адмаўлялася прысутнiчаць на сустрэчы, якая павiнна была адбыцца пад маркай абмеркавання яе iску да Джыфарда Джэймса, i я мусiў звярнуцца за падтрымкай да Ўэплера. Фрэда i Пегi запрасiлi прыйсцi раней за iншых, каб перагаварыць асобна i потым вырашыць - заставацца iм цi не. Яна згадзiлася з такой прапановай.
Яны прыйшлi своечасова, да вячэрняй кавы. Пегi, вiдаць, пачысцiла зубы, паспала i прыняла ванну, ну, i што вiдавочна, - пераапранулася, але, нягледзячы на ўсё гэта, выгляд у яе быў далёка не блiскучы. Яна была ўся насцярожаная, стомленая, замкнёная i скептычная. З яе вуснаў не вырваўся паток слоў наконт таго, што яна шкадуе, чаму ў свой час за кiламетр не абышла Нiра Вулфа, але, вiдаць, ёй карцела гэта сказаць.
У мяне склалася думка, што настрой Фрэда Ўэплера быў такi самы, але ён iмкнуўся быць галантным i добразычлiвым. Справа ў тым, што на першым вiзiце да Вулфа настаяла Пегi i цяпер Фрэду не хацелася, каб яна думала, што ў вынiку атрымалася хутчэй горш, чым лепш.
Яны не ажывiлiся нават тады, калi Вулф паказаў сведчанне, падпiсанае прозвiшчам Клары Джэймс. Яны чыталi яго разам, яна - седзячы ў чырвоным скураным крэсле, ён - прысеўшы побач на падлакотнiк.
Прачытаўшы, яны адначасова зiрнулi на Вулфа.
- Ну, дык i што? - спытаў Фрэд.
- Шаноўны пан, - сказаў Вулф, адсунуўшы кубак са сподкам. - Шаноўная панi. Чаму вы прыйшлi да мяне? Таму, што тая акалiчнасць, што рэвальвера не было на падлозе, калi вы абое зайшлi ў студыю, упэўнiла вас у тым, што Мiён не скончыў самагубствам, а яго забiлi. Калi гэта акалiчнасць дазволiла б вам паверыць, што гэта было самазабойства, вы б ужо пажанiлiся i я не быў бы вам патрэбны. Выдатна. Цяпер абставiны, як высветлiлася, сведчаць менавiта аб гэтым. Чаго яшчэ вы хочаце? Вы хацелi вызвалiць свае думкi ад падазронасцi. Я iх вызвалiў.
Фрэд моцна сцяў скрыўленыя вусны.
- Я гэтаму не веру, - пахмурна сказала Пегi.
- Вы не верыце гэтаму сведчанню? - Вулф узяў дакумент i паклаў у шуфляду стала, такi ўчынак прыемна здзiвiў мяне як разумная перасцярога, бо наблiжалася дзевятая гадзiна.
- Вы лiчыце, што мiс Джэймс падпiсала б такi вось дакумент, калi б гэта не была праўда? Навошта тады...
- Я маю на ўвазе не гэта, - перапынiла яго Пегi. - А тое, што я не веру, каб мой муж скончыў самагубствам, незалежна ад таго, дзе знаходзiўся рэвальвер. Я занадта добра яго ведала. Ён бы нiколi не налажыў на сябе рукi нiколi. - Пегi ўзняла галаву i глянула на свайго спадарожнiка. - Цi не так, Фрэд?
- Гэтаму цяжка паверыць, - неахвотна пагадзiўся Фрэд.
- Вось як! - з'едлiва заўважыў Вулф. - Тады заданне, якое вы мне даручылi, не адпавядае вашаму ранейшаму апiсанню. Зрэшты, вы павiнны пагадзiцца наконт таго, што я задаволiў вашу просьбу высветлiць пра рэвальвер; тут ужо вам нiяк не выкруцiцца. Такiм чынам, даручэнне выканана, але цяпер вы хочаце яшчэ нешта. Вы хочаце, каб было раскрыта забойства, што азначае, у выпадку неабходнасцi, i арышт забойцы. Вы хочаце...
- Я маю на ўвазе, - настойвала ў поўным адчаi Пегi, - што не веру, каб ён мог скончыць самагубствам, i нiшто не прымусiць мяне паверыць у гэта. Цяпер я разумею, што я сапраўды...
У гэты момант пачуўся званок, i я пайшоў адчыняць дзверы.
Так нашы клiенты засталiся на сустрэчу. Усяго на ёй прысутнiчала дзесяць запрошаных: шасцёра тых, хто быў тут у панядзелак вечарам, двое клiентаў, iнспектар Крэймер i мой стары знаёмы i працiўнiк сяржант Перлi Стэбiнс. Незвычайнасць сустрэчы была ў тым, што толькi самая абмежаваная з усiх прысутных - Клара Джэймс разумела, у чым справа, праўда, калi не прагаварылася бацьку, у чым я сумняваўся. Яна мела перавагу над астатнiмi дзякуючы намёку, якi пачула ад мяне ў бары "Чэрчыль".
У Адэлi Бослi, доктара Лойда, Руперта Гроўва, суддзi Арнольда i Джыфарда Джэймса, да таго як яны зайшлi ў кабiнет i пазнаёмiлiся з iнспектарам Крэймерам i сяржантам Стэбiнсам, не было падстаў лiчыць, што на сустрэчы магло быць штосьцi iншае, апрача пытання аб iску да Джэймса. Адзiн Бог ведаў, што яны падумалi: дастаткова было зiрнуць на iх твары, каб упэўнiцца, што менавiта яны нiчога не ведаюць.
Што датычыцца Крэймера i Стэбiнса, то ў iх быў дастатковы вопыт супрацоўнiцтва з Нiра Вулфам: каб разумець, што ёсць амаль усе падставы быць упэўненым - пер'е пасыплецца, толькi вось з каго, як i калi?
Што ж датычыцца Фрэда i Пегi, то нават пасля прыходу прадстаўнiкоў праваахоўных органаў яны, вiдаць, лiчылi, што Вулф збiраецца канчаткова зацвердзiць версiю аб самазабойстве Мiёна, азнаёмiўшы прысутных з сведчаннем Клары i паведамiўшы аб тым, што Фрэд расказаў нам, як рэвальвер перанёсся з бюста на падлогу - вiдаць, таму ў iх на тварах быў выраз адчаю i зацкаванасцi. Гэты раз яны адчувалi сябе нiбыта ў пастцы.
Вулф звярнуўся да iнспектара, якi сядзеў ззаду каля вялiкага глобуса:
- Калi вы не супраць, мiстэр Крэймер, перш я высветлю адно невялiкае пытанне, якое выходзiць за межы вашых iнтарэсаў.
Крэймер кiўнуў галавой i паправiў тырчаўшую з рота сiгару.
Вулф перавёў позiрк на iншых прысутных.
- Я ўпэўнены, вам будзе прыемна пачуць наступнае. Але трэба сказаць, што я прыйшоў да такой высновы не таму, каб спецыяльна парадаваць вас. Я вывучыў толькi сутнасць справы. Не кранаючы юрыдычнага статуса мiсiс Мiён, я лiчу, што маральна яна не мае падстаў для iску супраць мiстэра Джэймса. Як я сцвярджаў раней, мiсiс Мiён пагаджаецца з маёй думкай. Яна не прад'яўляе iску i не патрабуе кампенсацыi. Вы пацвярджаеце гэта ў прысутнасцi сведак, мiсiс Мiён?
- Безумоўна, - Пегi збiралася нешта дадаць, але ў самы апошнi момант спынiлася.
- Цудоўна! - ускочыла з крэсла Адэль Бослi. - Магу я патэлефанаваць з вашага тэлефона?
- Пазней, - асек як Вулф. - Сядайце, калi ласка.
- Мне здаецца, - заўважыў суддзя Арнольд, - што гэта можна было паведамiць нам i па тэлефоне. Я мусiў адмянiць важную сустрэчу. - Адвакатам цяжка дагадзiць.
- Даволi слушная заўвага, - пагадзiўся Вулф памяркоўным тонам, - калi б гэта было ўсё. Але застаецца пытанне, звязанае са смерцю Мiёна. Калi я...
- Якое яна мае да гэтага дачыненне?
- Якраз гэта я i збiраюся вам паведамiць. Безумоўна, гэта не старонняе пытанне, бо яго смерць была вынiкам, хоць i ўскосным, гвалтоўных дзеянняў з боку мiстэра Джэймса. Але сфера маiх iнтарэсаў не абмяжоўваецца толькi гэтым. Мiсiс Мiён звярнулася да маiх паслуг не толькi таму, каб вырашыць пытанне аб iску, прад'яўленым яе мужам мiстэру Джэймсу - гэтае пытанне ўжо закрыта, - але i таму, каб расследаваць справу аб смерцi мужа. Яна была ўпэўнена, што ён не скончыў самагубствам. I не магла паверыць, улiчваючы характар мiстэра Мiёна, што ён быў здольны на самагубства. Я правёў расследаванне i гатовы паведамiць ёй вынiкi.
- Навошта мы тут? - вiскнуў Руперт Тлушч.
- Мне патрэбен нехта адзiн. Патрэбен забойца.
- I ўсё ж менавiта мы не патрэбны, - сурова заўважыў Арнольд.
- Чорт! - раўкнуў Вулф. - Iдзiце! Усе, акрамя аднаго. Iдзiце.
Нiхто не зварухнуўся.
Вулф пачакаў пяць секунд.
- Ну, тады будзем працягваць, - суха прамовiў ён. - Як я ўжо казаў, я гатовы паведамiць вынiкi, але расследаванне пакуль не завершана. Для высвятлення адной вельмi важнай дэталi патрэбна афiцыйная санкцыя, i таму тут прысутнiчае iнспектар Крэймер. Адначасова спатрэбiцца садзейнiчанне з боку мiсiс Мiён, акрамя таго, лiчу мэтазгодным атрымаць кансультацыю ад доктара Лойда, бо менавiта ён падпiсаў пасведчанне аб смерцi. - Вулф перавёў позiрк на Пегi. - Пачнём з вас, мадам. Вы дадзiцё згоду на эксгумацыю цела вашага мужа?
- Навошта? - спытала мiсiс Мiён, здзiўлена глянуўшы на Вулфа.
- Каб атрымаць доказы таго, што яго забiлi, i высветлiць, хто быў забойца. I на гэта ёсць даволi важкiя падставы.
- Так. Мне ўсё роўна, - сказала Пегi ўжо без здзiўлення ў голасе. Яна падумала, што ён сказаў гэта проста так.
Вулф перавёў позiрк улева.
- Вы не супраць, доктар Лойд?
Лойд разгубiўся.
- Не ведаю, - паволi i выразна адказаў ён, - куды вы хiлiце, але як бы там нi было, ад мяне нiчога не залежыць, я проста выпiсаў пасведчанне.
- Значыць, вы не будзеце супраць. Мiстэр Крэймер, падстава для просьбы аб афiцыйнай санкцыi з'явiцца праз момант, але павiнен вам сказаць, што абследаванне i даклад павiнен зрабiць доктар Абрахам Рэнтнер са шпiталя "Гара Сiнай".
- Эксгумацыя не праводзiцца толькi таму, што вам гэта цiкава, - прабурчаў Крэймер.
- Вядома. Але справа не ў маёй асабiстай цiкаўнасцi. - Вулф абвёў позiркам прысутных. - Усе вы, я лiчу, ведаеце, што адна з асноўных прычын, i, вiдаць, нават галоўная, што легла ў аснову заключэння палiцыi наконт таго, што Мiён скончыў самагубствам, былi абставiны надыходу смерцi. Безумоўна, неабходнай была наяўнасць i iншых дэталяў - напрыклад, прысутнасць рэвальвера каля цела, - i ўсе гэтыя дэталi аказалiся адпаведнымi. Але вырашальным фактарам было тое меркаванне, што чалавека нельга забiць, засунуўшы яму ў рот дула i нацiснуўшы на курок, не пазбавiўшы перш прытомнасцi, а нiякiх прыкмет таго, што быў нанесены ўдар цi ўжывалiся лекавыя прэпараты - не было. Такое меркаванне звычайна аказваецца абгрунтаваным, але менавiта гэты выпадак аказаўся выключэннем. Гэта мне прыйшло ў галаву адразу пасля таго, як мiсiс Мiён першы раз прыйшла да мяне па кансультацыю. Паколькi там прысутнiчала... але я прадэманструю вам гэта шляхам простага эксперыменту. Арчы, дайце мне рэвальвер.
