Вулф засяродзiў увагу на Клары.
- Мела маё пытанне дачыненне да справы цi не, мiс Джэймс, я згодны з тым, што яно было не вельмi далiкатнае, i таму выклiкала ў адказ няшчырасць. Я здымаю гэтае пытанне. Паспрабуйце замест яго адказаць вось на такое. Цi намякалi вы бацьку да той вечарыны за кулiсамi, што мiстэр Мiён спакусiў вас?
- Ну, - засмяялася Клара. Смяялася яна звонка i прывабна. - Што за цудоўная старасвецкая манера пытацца пра такое. Так, я намякнула. Але гэта няпраўда.
- Але вы паверылi, мiстэр Джэймс?
Джыфард увесь гэты час ледзь стрымлiваўся, i я хацеў бы заўважыць, што цярпець такiя навадныя пытаннi ад незнаёмага пра дачку, вiдаць, было цяжка. Але, зрэшты, астатнiя прысутныя не пачулi нiчога новага, а ўсё гэта, як бы там нi было, сапраўды мела дачыненне да справы. Ён прымусiў сябе гаварыць спакойна.
- Я не паверыў таму, што мне паведамiла дачка.
Вулф кiўнуў галавой.
- На гэтым можна спынiцца, - сказаў ён з палёгкай. - Я рады, што з гэтай часткай размовы скончана. - Вулф спынiў позiрк на Руперце Гроўве.
- Цяпер, мiстэр Гроўв, раскажыце мне пра гутарку, якая адбылася ў студыi мiстэра Мiёна за некалькi гадзiн да яго смерцi.
Мiстэр Руперт Тлушч, якi сядзеў, схiлiўшы галаву на бок, сустрэўся позiркам сваiх пранiклiвых чорных вачэй з позiркам Вулфа.
- Яна адбылася з мэтай, - сказаў ён высокiм голасам, - абмеркаваць патрабаванне Мiёна аб кампенсацыi за прычыненую яму шкоду.
- Вы былi там?
- Зразумела, я там прысутнiчаў. Я быў кансультантам i iмпрэсарыо Мiёна. Разам са мной былi мiс Бослi, доктар Лойд, мiстэр Джэймс i суддзя Арнольд.
- Хто наладзiў сустрэчу, вы?
- Нейкiм чынам, так. Суддзя Арнольд прапанаваў, а я паведамiў пра гэта Мiёну i патэлефанаваў доктару Лойду i мiс Бослi.
- I што вырашылi?
- Нiчога. Альбо нiчога канкрэтнага. Узнiкла пытанне наконт памеру прычыненай шкоды - паколькi Мiён павiнен быў хутка зноў заспяваць.
- Як паставiлiся да гэтага вы?
- Хiба я не гаварыў, што быў iмпрэсарыо Мiёна, - сказаў ён, прыплюшчыўшы вочы.
- Несумненна. Але я маю на ўвазе, як паставiлiся вы да самой кампенсацыi?
- На маю думку, трэба было неадкладна выплацiць папярэднюю суму ў пяцьдзесят тысяч даляраў. Нават калi б у Мiёна i хутка аднавiўся голас, ён ужо паспеў за гэты час страцiць столькi ж i нават болей. Было скасавана яго турнэ па Паўднёвай Амерыцы, i ён не змог зрабiць шмат запiсаў па кантрактах...
- Гаворка нават i блiзка не магла iсцi пра пяцьдзесят тысяч даляраў, - з варожасцю ў голасе ўступiў у размову суддзя Арнольд. Хоць сам ён быў карантыш, але з горлам у яго было ўсё ў парадку. - Я прывёў лiчбы...
- Iдзiце к чорту са сваiмi лiчбамi! Кожны можа...
- Калi ласка! - Вулф пастукаў касцяшкамi пальцаў па стале. - Як ставiўся да гэтага мiстэр Мiён?
- Зразумела, таксама, як i я, - звяртаючыся да Вулфа, Гроўв адначасова са злосцю паглядаў у бок Арнольда. - Мы гэта папярэдне абмеркавалi.
- Ну, вядома, - Вулф перавёў позiрк улева. - Што вы думаеце пра гэта, мiстэр Джэймс?
- Лiчу, - улез у размову суддзя Арнольд, - што я павiнен гаварыць ад iмя клiента. Вы згодны, Джыф?
- Давайце, - прамармытаў барытон.
Арнольд менавiта так i зрабiў, ён прагаварыў амаль гадзiну з тых трох, на працягу якiх адбывалася размова. Мяне здзiвiла, што Вулф не спынiў яго, i ўрэшце я прыйшоў да высновы, што ён даў магчымасць яму трашчаць толькi таму, каб яшчэ раз пацвердзiць свае даўнiя адносiны да адвакатаў. Калi так, дык гэта яму з поспехам удалося.
Арнольд нiчога не абмiнуў. У яго было шмат чаго сказаць наконт дэлiнквентаў з экскурсам у больш чым двухсотгадовы гiстарычны перыяд, робячы асаблiвы нацiск на псiхiчны стан дэлiнквента. Другiм фактарам, на якiм ён падрабязна спынiўся, было паняцце непасрэднай матывiроўкi. Ён сапраўды пераканаўча разважаў наконт гэтай самай непасрэднай матывiроўкi, але ўсё гэта было настолькi складана, што ўрэшце я збiўся з логiкi яго разважанняў.
Тым не меней часам ён меў рацыю. На адпаведным этапе разважанняў ён сказаў:
- Iдэя папярэдняй кампенсацыi, як яе тут назвалi, была, безумоўна, недапушчальная. Нельга спадзявацца на тое, што нехта, нават у выпадку прызнання абавязацельства, згодзiцца заплацiць па iм, перш чым будзе дасягнута згода наконт агульнай сумы выплаты цi дакладнага метаду яе падлiку.
У другiм выпадку ён адзначыў:
- Патрабаванне такой вялiкай сумы можна, мiж iншым, з усёй падставай квалiфiкаваць як шантаж. Iм было вядома, што, калi абмеркаванне вышэйназванага дзеяння будзе перададзена ў суд i калi мы паведамiм, што штуршком да ўчынку майго клiента з'явiлася веданне iм пра абняслаўленне яго дачкi, суд прысяжных наўрад цi вынес бы прыгавор аб выплаце кампенсацыi. Але iм таксама вядома, што мы не вельмi хацелi звяртацца па дапамогу ў суд.
- Не веданне, - запярэчыў Вулф. - Толькi думка. Дачка сцвярджае, што няправiльна яго iнфармавала.
- Мы б маглi даказаць гэта, - настойваў Арнольд.
Я здзiўлена зiрнуў на Клару. Тое, што цяпер гаварылася, поўнасцю не супадала з храналагiчным парадкам яе як хлуслiвых, так i праўдзiвых заяў, але нi яна, нi яе бацька не звярталi ўвагi на сэнс сказанага цi не хацелi зноў пачынаць пра гэта гаворку.
Яшчэ на нейкiм этапе свайго маналога Арнольд сказаў наступнае:
- Нават калi ўчынак майго клiента быў дэлiктны i была б устаноўлена абавязковасць выплаты кампенсацыi, сума не магла быць узгоднена да вызначэння аб'ёму прычыненай шкоды. Мы прапанавалi, захоўваючы за сабой усе правы, дваццаць тысяч даляраў з мэтай поўнага ўрэгулявання справы i адмаўлення з iх боку ад усiх прэтэнзiй. Яны не згадзiлiся з гэтай прапановай, запатрабавалi неадкладнай выплаты ў лiк належнай сумы. Мы прынцыпова адмовiлiся ад гэтага. Урэшце была дасягнута згода толькi ў адным: трэба прыкласцi ўсе намаганнi, каб вызначыць агульную суму прычыненай шкоды. Зразумела, менавiта з гэтай мэтаю там знаходзiўся доктар Лойд. Яго спыталi наконт прагнозу, i ён заявiў, што але навошта вам гэта чуць з чужых слоў. Ён тут прысутнiчае - i вы можаце атрымаць iнфармацыю з першых рук.
- Калi вы будзеце так ласкавы, доктар! - звярнуўся да доктара Лойда Вулф, кiўнуўшы галавой у знак згоды з прапановай Арнольда Гроўва.
"Божа мой, - падумаў я, - вось вам яшчэ адзiн эксперт".
Але Лойд злiтаваўся над намi. Ён тлумачыў усё на нашым узроўнi разумення праблемы i нават не думаў займаць на гэта гадзiну. Перш чым загаварыць, ён прыклаўся да шклянкi, куды паспеў ужо разы тры падлiць вiскi з мятнай вадою, ад гэтага расправiлiся некаторыя зморшчыны на яго прыгожым твары, а ў вачах часткова знiкла трывога.
- Пастараюся прыпомнiць, - паволi сказаў ён, - дакладна ўсё тое, што я iм паведамiў. Спачатку я квалiфiкаваў траўму, атрыманую ад удару. Моцна пашкоджанымi аказалiся шчытападобная залоза i чарпалападобныя храсткi з левага боку i ў меншай меры - персценяпадобны храсток. - Ён усмiхнуўся - усмешка была ганарлiвая, але не пагардлiвая. - Я пачакаў два тыднi, праводзячы прызначанае лячэнне, спадзеючыся, што хiрургiчнага ўмяшання не спатрэбiцца, але яно аказалася неабходным. Калi ў час аперацыi я дайшоў да пашкоджаных месцаў, то супакоiўся: усё было не так дрэнна, як я думаў. Аперацыя была простая, i ён надзiва хутка пачаў папраўляцца. Я б не вельмi рызыкнуў у той дзень, калi б запэўнiў, што яго голас будзе такi, як i раней, праз два - найболей праз тры месяцы; але гартань - надзвычай далiкатны iнструмент, i такi голас, як у Мiёна, уяўляе сабой адметную з'яву, таму я быў дастаткова асцярожны i толькi сказаў, што быў бы здзiўлены i расчараваны, калi б ён не паправiўся i не быў поўнасцю гатовы да адкрыцця наступнага опернага сезона, гэта значыць праз сем месяцаў з таго дня. Я дадаў, што мае надзеi i спадзяваннi былi фактычна яшчэ больш аптымiстычныя.
Лойд сцiснуў вусны.
- Здаецца, гэта i ўсё, што я тады паведамiў. Тым не меней я падтрымаў прапанову, каб мой прагноз быў пераправераны Рэнтнерам. Вiдавочна, прагноз быў бы галоўным фактарам пры вызначэннi сумы, якую належала заплацiць за шкоду, i я не хацеў браць на сябе ўсю адказнасць.
- Рэнтнер? Хто гэта? - спытаў Вулф.
- Доктар Абрахам Рэнтнер са шпiталя "Гара Сiнай", - адказаў Лойд тонам, якiм бы я адказаў на пытанне, хто такi Мiкi Мантл. - Я патэлефанаваў Рэнтнеру i дамовiўся аб сустрэчы ранiцай наступнага дня.
- Я настаяў на гэтым, - з важным выглядам сказаў Руперт Тлушч. - Мiён меў права атрымаць кампенсацыю не калi-небудзь у аддаленым будучым, а там жа i адразу. Яны адмаўлялiся плацiць, пакуль не будзе ўзгоднена агульная сума, i калi мы павiнны былi вызначыць гэтую суму, я мусiў быць упэўнены на ўсе сто адсоткаў, што яна будзе дастатковай. Не забывайце, што ў той дзень Мiён не мог прапець нiводнай ноты.
- А спяваць пiянiсiма ён змог бы не раней чым праз два месяцы, пацвердзiў Лойд. - I я сказаў, што гэта як мiнiмум.
- Здаецца, - умяшаўся суддзя Арнольд, - прагучаў намёк на тое, што мы былi супраць прапановы забяспечыць яшчэ адно прафесiйнае заключэнне. Я вымушаны заявiць пратэст...
- Вы былi супраць! - завiшчаў Гроўв.
- Не! - раўнуў Джыфард Джэймс. - Мы проста...
