- На месцы, хлопцы!.. Давайце!.. Гэй там, каля дзержакоў!
Калi вароты зачынiлiся, вада пайшла праз засаўкi i судны пачалi падымацца. Слабы агеньчык наблiзiўся яшчэ больш. Палуба была ўжо на ўзроўнi прычала, i чалавек на ёй загаварыў з начальнiкам порта:
- Як справы?
- Нiчога, - адказаў Дэлькур. - Хутка ж вы ўправiлiся!
- Вецер быў спадарожны, i Луi паставiў усе ветразi. Нават абышлi нейкi параход!
- Ты ў Кан iдзеш?
- Але, на разгрузку! Тут нiчога новага?
Мэгрэ стаяў за два крокi ад капiтана "Сэн-Мiшэля", з якiм гаварыў Дэлькур, Вялiкi Луi - крыху далей, але яны амаль не бачылi адзiн аднаго.
Начальнiк порта павярнуўся да камiсара, не ведаючы, што i сказаць.
- Праўда, што Жарыс вярнуўся? Здаецца, пра гэта пiсалi ўжо ў газеце...
- Ён вярнуўся i зноў паехаў...
- Як гэта?
Засунуўшы рукi ў кiшэнi, Вялiкi Луi падышоў крыху блiжэй. Незвычайна высокi i шырокi ў плячах, быў ён нейкi нязграбны, скасабочаны, азызлы. Праўда, у гэтакай цемрадзi ён мог здацца шмат больш непрыгожы целам, чым быў на самой справе.
- Ён памёр...
Цяпер Луi наблiзiўся да Дэлькура ўсутыч.
- Гэта праўда? - выцiснуў ён з сябе.
Толькi цяпер пачуў Мэгрэ ягоны голас. Ён быў нейкi млявы, хрыплы, манатонны. Твар па-ранейшаму быў нябачны.
- У першую ж ноч, як вярнуўся, яго атруцiлi...
Абачлiвы Дэлькур паспяшаўся дадаць - з яўным намерам папярэдзiць:
- Вось камiсар з Парыжа, якому даручана справа.
Дэлькуру стала лягчэй. Ён ужо даўно думаў, як iм пра гэта паведамiць. Можа, ён баяўся якой-небудзь неабачлiвасцi экiпажа "Сэн-Мiшэля"?
- А, гэта пан з палiцыi...
Судна ўсё яшчэ падымалася. Капiтан перамахнуў праз борт на прыстань, не ведаючы, падаваць Мэгрэ руку цi не.
- Ну i ну! - вымавiў ён, думаючы пра Жарыса.
Адчувалася, што ён таксама занепакоены - i яшчэ больш, чым Дэлькур. Велiзарны нязграбны Луi тупаў на месцы. Ён усё роўна як прагаўкаў нешта зусiм неразборлiвае.
- Што ён кажа? - спытаў камiсар.
- Балбоча па-тутэйшаму: "Свалата на свалаце!.."
- Хто - свалата? - спытаўся Мэгрэ ў былога катаржнiка.
Але той толькi паглядзеў яму ў вочы. Цяпер Мэгрэ i Луi стаялi амаль побач. Вiдаць было, што твар у матроса азызлы, адна шчака таўсцейшая або здавалася такой, бо ён трымаў галаву набок. Вочы - вялiкiя, лупатыя.
- Учора вы былi тут, - сказаў яму камiсар.
Шлюзаванне скончылася. Адчынiлiся верхнiя вароты. Параход паплыў па канале, i Дэлькуру прыйшлося бегчы за iм, каб спытаць, якi ў яго танаж i адкуль ён iдзе. З мастка данеслася:
- Дзевяцьсот тон!.. Руан...
Але "Сэн-Мiшэль" са шлюза не выходзiў. Людзi, якiя стаялi на сваiх месцах, гатовыя да манеўру, адчувалi, што адбываецца нешта незвычайнае, i напружана чакалi.
Вярнуўся Дэлькур, занатоўваючы на хаду ў нататнiк атрыманыя звесткi.
- Ну дык як? - нецярплiва спытаўся Мэгрэ ў Луi.
- Што - як? - прабурчаў той. - Вы кажаце, што я быў тут. Ну, значыцца, быў...
Зразумець яго было нялёгка, бо ён неяк дзiўна глытаў словы, гаварыў, не разяўляючы рота, усё адно як жаваў штосьцi. Да таго ж у яго было тыповае тутэйшае вымаўленне.
- Навошта вы прыходзiлi?
- З сястрою пабачыцца...
- А раз яе не было дома, пакiнулi ёй цыдулку.
Мэгрэ ўпотайкi разглядваў капiтана шхуны, якi быў апрануты гэтаксама проста, як i яго матрос. Нiчога асаблiвага ў iм не было. Выдаваў хутчэй на заводскага майстра, чым на капiтана.
- Прастаялi тры днi на рамонце ў Фекане. Вось Луi i скарыстаўся выпадкам, каб праведаць Жулi! - умяшаўся ён.
Людзi, што стаялi вакол шлюза, прыслухоўвалiся, напэўна, да размовы i старалiся не шумець. Удалечынi выла сiрэна. Туман рабiўся ўсё больш вiльготны, i брук пад нагамi аж блiшчаў.
На палубе шхуны адкрыўся люк, высунулася нечыясь галава. Валасы ў чалавека былi раскудлачаныя, твар няголены.
- Ну i што?.. Так i будзем стаяць тут?..
- Заткнiся, Сэлестэн! - рэзка крыкнуў гаспадар шхуны.
Дэлькур прытупваў нагамi - можа, каб сагрэцца, а можа, каб не выдаць сваёй збянтэжанасцi, бо не ведаў, што цяпер рабiць: заставацца тут цi iсцi, куды яму трэба.
- Чаму вы лiчыце, Луi, што Жарысу пагражала небяспека?
- Ну... раз яму рассадзiлi чэрап, - пацiснуў плячыма матрос, - дык няцяжка здагадацца.
Каб размаўляць з iм, патрэбны быў, бадай што, перакладчык, так нялёгка было разабраць яго бурчанне.
Дужа скоўвала няёмкасць, а тут яшчэ ўсё адно як нейкая трывога павiсла ў паветры.
Луi паглядзеў у бок Жарысавага дома, але нiчога не ўбачыў.
- Яна там, Жулi?
- Там... Вы пойдзеце да яе?
Ён пакруцiў галавою, усё роўна як мядзведзь.
- Чаму?
- Раве цяпер, вiдаць, - сказаў ён з агiдаю чалавека, якi цярпець не можа слёз.
Туман гусцеў i гусцеў. Дэлькур не мог ужо больш выносiць гэтага маўчання i тупання на адным месцы.
- Можа, хадзем вып'ем?..
Нейкi рабочы, якi стаяў непадалёк, папярэдзiў:
- Шынок толькi што зачынiлi.
Тады капiтан "Сэн-Мiшэля" прапанаваў:
- Давайце прапусцiм па адной у кубрыку - калi хочаце...
* * *
Яны сядзелi ўчатырох: Мэгрэ, Дэлькур, Вялiкi Луi i капiтан судна Ланэк. Кубрык быў невялiкi. Маленькая печачка ажно палала, i ўсё вакол запацела. Святло падвеснай газнiчкi здавалася чырвоным.
Сцены былi з пакрытых лакам сасновых дошак. Дубовы стол сцёрты i парэзаны нажом, месца жывога на iм не было. На стале - брудныя талеркi, залапаныя шклянкi з тоўстага шкла, паўбутэлькi чырвонага вiна.
Ложкi капiтана i Луi, яго памочнiка, былi незасланыя. На iх валялiся боты i брудная адзежа. Пахла смалою, спiртам, кухняй i спальняй, але ўсё гэта перабiвалi карабельныя пахi, якiя цяжка назваць нейкiм пэўным словам.
У асветленым пакоi людзi ўжо не здавалiся такiмi загадкавымi. У Ланэка былi цёмныя вусы, жывыя, разумныя вочы. Ён ужо дастаў з шафы бутэльку i апалоскваў цяпер шклянкi, вылiваючы ваду на падлогу.
- Здаецца, вы былi тут у ноч на шаснаццатае верасня? - спытаўся Мэгрэ.
Вялiкi Луi сядзеў, ссутулiўшыся i паклаўшы рукi на стол. Налiваючы ў шклянкi, Ланэк адказаў:
- Але, былi.
- Вы рэдка начуеце ў порце? З-за прылiву тут вачэй нельга спускаць са швартовых...
- Бывае такое, - адказаў Ланэк i вокам не маргнуўшы.
- Гэта дае магчымасць выйграць некалькi гадзiн, - уступiў у гамонку Дэлькур, якi, здаецца, узяў на сябе ролю лагодна настроенага пасрэднiка.
- Капiтан Жарыс не падымаўся ў тую ноч да вас на борт?
- Калi шлюзавалiся... А больш не.
- I вы i не бачылi i не чулi нiчога дзiўнага?
- Ваша здароўе!.. Не... нiчога.
- Вы, Луi, ужо спалi?..
- Здаецца, спаў...
- Што вы сказалi?
- Я сказаў, што, здаецца, спаў... I ўжо даўно.
- Вы не заходзiлi да сястры?
- Можа, i заходзiў... Ненадоўга.
- А хiба Жарыс не забаранiў вам прыходзiць у яго дом?
- Пустое!
- Што вы хочаце гэтым сказаць?
- Нiчога... Пустая балбатня - i ўсё... Я вам яшчэ патрэбен?
Нiякiх фактаў супраць яго не было.
- Сёння - не.
Луi сказаў нешта па-брэтонску гаспадару, узняўся, дапiў налiтае i дакрануўся рукою да брыля фуражкi.
- Што ён вам сказаў? - спытаўся камiсар.
- Што я не маю ў iм патрэбы, каб схадзiць у Кан i назад. Я забяру яго па дарозе назад, разгрузiўшыся.
- Куды ён пайшоў?
- Гэтага ён не сказаў.
Дэлькур падышоў да люка, высунуў галаву i прыслухаўся.
- Ён на борце драгi, - сказаў начальнiк порта.
- На борце чаго?
- Вы бачылi дзве драгi, у канале? Яны стаяць на прыколе. Там можна заначаваць. Маракi ахвотней спыняюцца нанач на судне, чым у гатэлi.
- Яшчэ шкляначку? - прапанаваў Ланэк.
Прыплюшчыўшы вочы, Мэгрэ агледзеўся па баках i ўладкаваўся ямчэй на крэсле.
- У якi порт зайшлi вы адразу пасля шаснаццатага верасня, як выйшлi з Вiстрэама?
- У Саўтхэмптан... Мне трэба было выгрузiць там будаўнiчы камень...
- А потым?
- У Булонь.
- А ў Нарвегiю вы не заходзiлi пасля гэтага?
- Я быў там толькi адзiн раз, шэсць гадоў таму...
- Вы добра ведалi Жарыса?..
- Мы тут, вы разумееце, усе няблага знаёмыя... Ад Ля Рашэлi да Ратэрдама... Ваша здароўе! Джын я прывёз якраз адтуль, з Галандыi. Вы цыгары палiце?
Ён дастаў з шуфляды скрыначку з цыгарамi.
- Яны каштуюць там дзесяць цэнтаў... цэлы франк штука!..
Цыгары былi тоўстыя, з залатымi абадкамi.
- Дзiўна! - уздыхнуў Мэгрэ. - Мне сказалi, што Жарыс падымаўся да вас на борт ужо ў порце, разам з нейкiм чалавекам...
Ланэк засяроджана абрэзаў кончык цыгары. Калi ён падняў галаву, твар у яго быў такi ж спакойны, як i да камiсаравай заўвагi.
- Мне не было б сэнсу ўтойваць гэта...
Пачуўся шум - наверсе нехта скочыў на палубу. Над лесвiцай паказалася галава.
- Параход з Гаўра!
Дэлькур ускочыў i ўжо на хаду кiнуў камiсару:
- Трэба падрыхтаваць для яго шлюз... "Сэн-Мiшэль" зараз адправiцца...
- Думаю, што мне можна iсцi далей, - сказаў Ланэк.
- У Кан?
- Ну. Заўтра вечарам закончым, пэўна, разгрузку...
Усе яны здавалiся прастадушнымi. Усе глядзелi адзiн аднаму ў вочы. I ўсё ж такi ва ўсiм адчувалася i нешта фальшывае! Але пачуццё гэтае было настолькi няўлоўнае, што цяжка было сказаць, чаму яно ўзнiкала, ад чаго менавiта патыхала фальшам.
