Мiлыя людзi! I Ланэк, i Дэлькур, i Жарыс, i ўсе наведнiкi "Марацкага прытулку" - пра каго з iх можна было сказаць што благое? А хiба Вялiкi Луi не здаваўся ладным марачком?
- Я сам аддам швартоў, Ланэк... Сядзi!
I начальнiк порта пайшоў здымаць трос з кнехта. Стары матрос, якi вылез з будкi, зусiм скалелы i незадаволены, вылаяўшыся, сказаў:
- Вялiкi Луi зноў змыўся!
Ён паставiў ветразi - фок i бом-клiвер, пасля бусаком адштурхнуў шхуну ад прычала. Мэгрэ саскочыў на зямлю ў сама апошнi момант. Цяпер ужо iшоў дождж, якi разагнаў туман. Можна было ўбачыць агнi ў порце, постацi людзей, параход з Гаўра, якi нецярплiва даваў гудкi.
Скрыпелi дзержакi. Вада выцякала са шлюза праз адчыненыя пад'ёмныя засаўкi. Ветразi шхуны перакрывалi перспектыву канала.
Стоячы на мосце, Мэгрэ разгледзеў дзве драгi - жудаснага выгляду збудаваннi з вельмi складанымi контурамi i змрочнымi заржавелымi надбудовамi.
Ён падышоў да iх асцярожна, бо наўкол валялася ўсялякае смецце, старыя канаты, якары, розныя жалязякi. Пасля прайшоў па дошцы, якая служыла сходкамi, i ўбачыў праз шчылiны слабае святло.
- Луi! - паклiкаў ён.
Святло адразу ж пагасла. З люка, якi нiчым не быў прыкрыты, высунуўся Вялiкi Луi i буркнуў:
- Чаго вам?
У той самы час пад iм, у труме драгi, пачуўся шоргат. Потым асцярожна праслiзнуў нейкi цень. Чуваць было, як чалавек на нешта натыкаўся. Разы са тры празвiнела лiставое жалеза перакрыцця.
- Хто тут з табою?
- Са мною?..
Мэгрэ агледзеўся, зрабiў крок убок i ледзь не ўпаў у трум, на дне якога было цi не па каленi гразi.
Несумненна, тут нехта толькi што быў, але цяпер ужо ён далёка адсюль. Скрып даносiўся з другога боку драгi. Мэгрэ ступiў яшчэ крок i ўдарыўся галавою аб велiзарны коўш.
Не маючы нiякага ўяўлення пра тое, што i дзе тут месцiцца, камiсар адчуваў сябе на дразе бы сляпы.
- Маўчыш?
У адказ пачулася нейкае невыразнае мармытанне, якое, пэўна, азначала: "Не разумею, пра што вы будзеце казаць..."
Каб абшукаць у гэтакай цемрадзi абедзве дарогi, спатрэбiўся б добры дзесятак палiцэйскiх, якiя выдатна ведаюць порт. Мэгрэ адступiў. Праз дождж галасы было чуваць здалёк - проста надзiва. Камiсар пачуў, як нехта ў порце сказаў:
- ...якраз папярок фарватэра...
Мэгрэ падышоў да шлюза. Памочнiк капiтана з гаўрскага парахода паказваў нешта Дэлькуру, якi, убачыўшы камiсара, збянтэжыўся.
- Цяжка паверыць, што яны згубiлi яе i не прыкмецiлi гэтага, - сказаў чалавек з парахода.
- Што згубiлi? - спытаўся Мэгрэ.
- Шлюпку.
- Якую шлюпку?
- Тую, на якую мы натыкнулiся ў порце, - адказаў чалавек з парахода. - З паруснiка, што iшоў наперадзе нас. Назва напiсана на карме "Сэн-Мiшэль".
- Можа, яна сама адвязалася, - уставiў Дэлькур, пацiснуўшы плячыма. Бывае i такое.
- Яна не магла адвязацца з той простай прычыны, што ў дрэннае надвор'е шлюпку трымаюць не на вадзе, за кармою, а падымаюць на палубу.
Шлюзаўшчыкi, кожны на сваiм месцы, па-ранейшаму прыслухоўвалiся да размовы.
- Заўтра паглядзiм. Пакiньце лодку тут.
Павярнуўшыся да Мэгрэ, Дэлькур прамармытаў, ненатуральна ўсмiхнуўшыся:
- Бачыце, што за работа ў нас. Вечна што-небудзь здарыцца.
Але камiсар не ўсмiхнуўся ў адказ. Наадварот, ён сама сур'ёзным тонам сказаў:
- Калi заўтра ў сем цi, скажам, восем гадзiн ранiцы мяне тут не будзе, тэлефануйце ў пракуратуру Кана.
- Што?..
- Дабранач! А шлюпка няхай застанецца тут.
Каб збiць iх з панталыку, Мэгрэ пайшоў уздоўж пiрса, засунуўшы рукi ў кiшэнi i ўзняўшы каўнер. Мора шумела каля яго ног - i ўперадзе, i справа, i злева. Паветра, напоўненае пахам ёду, лагодна лашчыла твар.
Дайшоўшы амаль да канца пiрса, ён нахiлiўся i падняў нешта з зямлi.
V. КАПЛIЦА Ў ДЗЮНАХ
На золку, ледзь цягнучы ногi ад стомы, Мэгрэ вярнуўся ў гатэль. Ад сырасцi яго палiто ацяжэла, у горле пяршыла: усю ноч ён палiў люльку за люлькаю. У гатэлi было пуста. Пахадзiўшы, камiсар знайшоў гаспадара на кухнi - той разводзiў агонь.
- Правялi ўсю ноч у порце?
- Але. Прынясiце мне кавы, i, калi ласка, як мага хутчэй. А ванну ў вас можна прыняць?
- Калi толькi катлы распалiць.
- Тады не варта...
Ранiца была шэрая, усё яшчэ стаяў туман, але ўжо празрысты. Пашчыпвала павекi. Чакаючы, калi гаспадар прынясе каву, Мэгрэ падышоў да адчыненага акна.
Дзiўная ноч. Нiчога асаблiвага ён не знайшоў - хiба што адкрыў колькi больш-менш цiкавых дэталяў. Аднак ён усё ж пасунуўся крыху наперад у расследаваннi гэтай драмы, намацаў у ёй новыя звеннi.
Прыбыццё "Сэн-Мiшэля". Паводзiны Ланэка. Нельга, вядома, сказаць, што яны двухсэнсоўныя. Але ж адчувалася ў iх i нейкая няўпэўненасць. Тое самае можна было сказаць i пра Дэлькура. Дый пра ўсiх астатнiх, хто быў тады ў порце!
Напрыклад, наводзяць на падазрэннi паводзiны Вялiкага Луi. Ён не адправiўся на шхуне ў Кан, а пайшоў начаваць у драг. I было ясна, што быў ён там не адзiн.
А крыху пазней стала вядома, што перад тым, як увайсцi ў порт, "Сэн-Мiшэль" згубiў шлюпку. У канцы пiрса быў знойдзены прадмет, дужа незвычайны для гэтага месца: асадка з залатым пяром.
Пiрс быў драўляны i стаяў на палях. У канцы яго, каля зялёнага сiгнальнага агню, у мора спускалася жалезная лесвiца. Там i знайшлi лодку.
Значыць, на "Сэн-Мiшэлi", калi той прыбыў у порт, быў пасажыр, якому важна было, каб у Вiстрэаме яго не заўважалi. Ён прычалiў да берага ў шлюпцы, а потым яна паплыла па цячэннi. На верхнiх прыступках лесвiцы, калi ён нахiлiўся, каб выбрацца на пiрс, з яго кiшэнi выпала асадка з залатым пяром.
Пасажыр схаваўся на адной дразе, куды i прыйшоў да яго потым Луi.
Дакладнасць гэтай лагiчнай пабудовы была амаль матэматычная. Растлумачыць гэтыя факты неяк iнакш было немагчыма.
Выснова: у Вiстрэаме хаваецца незнаёмы. Прыбыў ён сюды не проста так: у яго была пэўная мэта. I быў ён з таго кола людзей, у якiм карыстаюцца асадкамi з залатым пяром!
Гэта не марак! I не просты бадзяга! Раз чалавек меў такую асадку, значыцца, i вопратка ў яго была адпаведная. Такога чалавека ў гэтых мясцiнах назавуць, вядома, панам.
А зiмою ў Вiстрэаме такую асобу не могуць не прыкмецiць. Удзень ён драгу пакiнуць не мог. Тады, можа, ноччу выберацца дзеля справы, якая яго сюды прывяла?..
Не ў лепшым гуморы згадзiўся Мэгрэ з неабходнасцю сачыць гэтай ноччу за драгаю: гэта ж занятак для вышукнiка-пачаткоўца. Гадзiнамi трэба будзе сядзець пад дажджом i напружлiва ўзiрацца ў вычварныя абрысы гэтай драгi.
I прамучыўся ён гэтую ноч марна, нiкога не падпiльнаваў. А на свiтанку злаваўся, што не можа прыняць гарачую ванну. Глядзеў на свой ложак i думаў, цi варта класцiся на колькi гадзiн.
Гаспадар прынёс каву.
- Вы спаць не збiраецеся?
- Пакуль не ведаю. Маглi б вы зрабiць ласку занесцi на пошту тэлеграму?
Гэта быў загад iнспектару Люка, з якiм камiсар звычайна вёў разам справу, прыехаць у Вiстрэам. Мэгрэ не хацелася зноў правесцi ўсю ноч на нагах.
Праз расчыненае акно былi добра бачныя порт, Жарысаў дом, пясчаныя водмелi бухты.
Пакуль Мэгрэ пiсаў тэкст тэлеграмы, гаспадар стаяў каля акна i пазiраў на вулiцу. Не надаючы значэння сваiм словам, ён сказаў:
- А вунь i капiтанава служанка выйшла прагуляцца...
Камiсар узняў галаву i ўбачыў Жулi, якая, зачынiўшы брамку, хутка пайшла да пляжа.
- Што ў тым баку?
- Пра што гэта вы?
- Куды яна можа пайсцi? Там ёсць дамы?
- Нiякiх дамоў там няма. Проста бераг, на якi нiколi не ходзяць, бо там хвалярэз i ямы з цiнаю.
- А ёсць якая-небудзь дарога цi хоць сцежка?
- Не! Ад самага вытоку Орны ўздоўж берага адны балоты... Не, забыўся!.. У балотах ёсць буданы для палявання на качак...
Нахмурыўшы лоб, Мэгрэ выйшаў з гатэля. Ён хутка прайшоў праз мост, i, калi выйшаў на бераг, памiж iм i Жулi было толькi нейкiх дзвесце метраў.
Бераг - суцэльная пустка. Адны чайкi з крыкамi лёталi ў тумане. Справа былi дзюны, i камiсар зайшоў за iх, каб заставацца нябачным.
Паветра дыхала прахалодаю. Мора было неспакойнае. Белы яго краёчак накатваўся i накатваўся, разбiваючыся, на бераг. Шапацелi раструшчаныя ракавiны.
Жулi не прагульвалася. Яна iшла хутка, захiнаючыся ў чорнае палiто. Пасля смерцi Жарыса яна не паспела яшчэ справiць сабе жалобную адзежу i насiла ўсё чорнае цi проста цёмнае, што толькi знайшла ў сябе: шарсцяныя панчохi, капялюш з паламанымi палямi, палiто, якое даўно ўжо выйшла з моды...
Ногi яе гразлi ў пяску, i таму паходка была вельмi няроўная. Двойчы яна азiралася, але не прыкмецiла Мэгрэ, якi iшоў, хаваючыся за дзюнамi.
Нарэшце, прыкладна за кiламетр ад Вiстрэама, яна павярнула направа - i зрабiла гэта так раптоўна, што камiсар ледзь не выдаў сябе.
Але iшла яна не да будана, як падумаў спачатку Мэгрэ, а да невялiкай будынiны, што самотна ўзвышалася сярод пяску i асакi.
Тварам да мора, метраў за пяць ад таго месца, да якога ў прылiў даходзiла вада, стаяла каплiца. Адзiн яе мур быў цалкам зруйнаваны. Пабудавана яна была, пэўна, яшчэ некалькi стагоддзяў назад.
Скляпенне было паўкруглае. Пралом у муры даваў магчымасць вызначыць таўшчыню iншых муроў: каля метра кладкi.
