Астатнiя рэчы Гулiверу аддалi назад.
9
Цэлага паўгода пражыў Гулiвер у палоне. Шэсць самых славутых вучоных кожны дзень прыходзiлi ў замак вучыць яго лiлiпуцкай мове.
Праз тры тыднi ён ужо добра разумеў, што гавораць навокал, а месяцы праз два i сам навучыўся размаўляць з жыхарамi Лiлiпуцii.
На першых жа ўроках Гулiвер запомнiў адну фразу, якая патрэбна была яму больш за ўсё: "Ваша вялiкасць, я прашу вас адпусцiць мяне на волю".
Кожны дзень на каленях паўтараў ён гэтыя словы iмператару, але iмператар адказваў заўсёды адно i тое ж:
- Люмоз кельмiн песо дэсмар лон эмпазо!
Гэта значыць: "Я не магу вызвалiць цябе, пакуль ты не паклянешся мне жыць у мiры са мной i з усёй маёй iмперыяй".
Гулiвер гатоў быў у любую хвiлiну даць клятву, якую ад яго патрабавалi. Ён зусiм i не хацеў ваяваць з маленькiмi чалавечкамi. Але iмператар адкладваў цырымонiю ўрачыстай клятвы з дня на дзень.
Пакрысе лiлiпуты прывыклi да Гулiвера i перасталi яго баяцца.
Часта вечарамi ён клаўся на зямлю перад сваiм замкам i дазваляў пяцi цi шасцi чалавечкам танцаваць у сябе на далонi.
Дзецi з Мiльдэнда прыходзiлi гуляць у хованкi ў яго валасах.
I нават лiлiпуцкiя конi больш не храплi i не станавiлiся дыбка, калi бачылi Гулiвера.
Iмператар наўмысна загадаў як мага часцей наладжваць конныя вучэннi перад старым замкам, каб прывучыць коней сваёй гвардыi да жывой гары.
Ранiцой усiх коней з палкавых i ўласных iмператарскiх канюшань праводзiлi ля ног Гулiвера.
Кавалерысты прымушалi сваiх коней пераскокваць цераз яго руку, пакладзеную на зямлю, а адзiн славуты коннiк пераскочыў нават неяк цераз яго нагу, закутую ў ланцуг.
Гулiвер усё яшчэ сядзеў на ланцугу. Ад нуды ён узяўся за работу i сам зрабiў сабе стол, крэслы i ложак.
Для гэтага яму прывезлi каля тысячы самых вялiкiх i тоўстых дрэў з iмператарскiх лясоў.
А пасцель для Гулiвера зрабiлi лепшыя мясцовыя майстры. Яны прынеслi ў замак шэсцьсот сеннiкаў звычайнай лiлiпуцкай велiчынi. Па сто пяцьдзесят штук сшылi яны разам i зрабiлi чатыры вялiкiя сеннiкi на Гулiвераў рост. Iх паклалi адзiн на адзiн, але ўсё-такi спаць Гулiверу было мулка.
Такiм жа чынам зрабiлi для яго коўдру i прасцiны.
Коўдра выйшла тонкая i не вельмi цёплая. Але Гулiвер быў марак i не баяўся прастуды.
Абед, вячэру i снеданне для Гулiвера варылi трыста павароў. Для гэтага каля замка iм пабудавалi цэлую кухонную вулiцу - з правага боку стаялi кухнi, а з левага жылi павары са сваiмi сем'ямi.
За сталом звычайна прыслугоўвала не больш ста дваццацi лiлiпутаў.
Дваццаць чалавечкаў Гулiвер браў у рукi i ставiў проста да сябе на стол. Астатнiя сто працавалi ўнiзе. Адны падвозiлi ежу ў тачках або падносiлi на насiлках, другiя падкочвалi да ножкi стала бочкi з вiном.
Са стала ўнiз былi спушчаны моцныя вяроўкi, i чалавечкi, што стаялi на стале, з дапамогай спецыяльных блокаў усцягвалi ежу наверх.
Кожны дзень на свiтаннi да старога замка прыганялi цэлы статак жывёлы шэсць быкоў, сорак бараноў i мноства ўсялякай дробнай жыўнасцi.
Смажаных быкоў i бараноў Гулiвер звычайна разразаў на дзве цi нават на тры часткi, iндыкоў i гусей адпраўляў у рот цалкам, не разразаючы, а дробную птушку - курапатак, бакасаў, рабчыкаў - глытаў па дзесяць, а то i па пятнаццаць штук зараз.
Калi Гулiвер еў, натоўп лiлiпутаў стаяў вакол i дзiвiўся на яго. Аднойчы нават сам iмператар у суправаджэннi iмператрыцы, прынцаў, прынцэс i ўсёй свiты прыехаў паглядзець на такое рэдкае вiдовiшча.
Гулiвер паставiў крэслы знатных гасцей на стол насупраць свайго прыбора i выпiў за здароўе iмператара, iмператрыцы i ўсiх прынцаў i прынцэс па чарзе. Ён у гэты дзень еў нават больш, чым звычайна, каб здзiвiць i пацешыць сваiх гасцей, але абед здаўся яму не такi смачны, як заўсёды. Ён заўважыў, як спалохана i злосна глядзеў у яго бок дзяржаўны казначэй Флiмнап.
I сапраўды, на другi дзень казначэй Флiмнап зрабiў даклад iмператару. Ён сказаў:
- Горы, ваша вялiкасць, добрыя тым, што яны не жывыя, а мёртвыя, i таму iх не трэба кармiць. Калi ж якая-небудзь гара раптам ажыве i запатрабуе, каб яе кармiлi, больш разумна будзе зрабiць яе зноў мёртвай, чым падаваць ёй кожны дзень снеданне, абед i вячэру.
Iмператар уважлiва выслухаў Флiмнапа, але не згадзiўся з iм.
- Не спяшайцеся, дарагi Флiмнап, - сказаў ён. - Усё ў свой час.
Гулiвер нiчога не ведаў пра гэту размову. Ён сядзеў каля замка, гутарыў са знаёмымi лiлiпутамi i сумна разглядаў вялiкую дзiрку на рукаве свайго кафтана.
Ужо шмат месяцаў ён, не мяняючы, насiў адну i тую ж кашулю, адны i тыя ж кафтан i камiзэльку i з трывогай думаў пра тое, што вельмi хутка яны ператворацца ў лахманы.
Ён папрасiў выдаць яму якой-небудзь тоўстай тканiны на латкi, але замест гэтага да яго з'явiлася трыста краўцоў. Яны загадалi Гулiверу стаць на каленi i прыставiлi да яго спiны доўгую лесвiцу.
Па гэтай лесвiцы старшы кравец дабраўся да яго шыi i спусцiў адтуль, ад патылiцы да падлогi, вяроўку з грузам на канцы. Такой даўжынi патрэбна было пашыць кафтан.
Рукавы i паяснiцу Гулiвер змераў сам.
Праз два тыднi новы строй быў гатовы. Ён атрымаўся цудоўны, але быў падобны на коўдру з абрэзкаў, бо яго давялося сшыць з некалькiх тысяч кавалкаў тканiны.
Кашулю Гулiверу шылi дзвесце швачак. Для гэтага яны ўзялi самае моцнае i грубае палатно, якое толькi маглi знайсцi, але нават яго давялося складаць у некалькi столак, а потым сшываць, бо самае тоўстае паруснае палатно ў Лiлiпуцii не таўсцейшае за нашу кiсяю. Кавалкi гэтага лiлiпуцкага палатна бываюць звычайна даўжынёй са старонку школьнага сшытка, а шырынёй - на паўстаронкi.
Швачкi знялi з Гулiвера мерку, калi ён ляжаў у пасцелi. Адна з iх стала яму на шыю, другая на калена. Яны ўзялi за канцы доўгую вяроўку i туга нацягнулi яе, а трэцяя швачка маленькай лiнеечкай змерала даўжыню гэтай вяроўкi.
Гулiвер разаслаў на падлозе сваю старую кашулю i паказаў яе швачкам. Яны некалькi дзён аглядалi рукавы, каўнер i складкi на грудзях, а потым за адзiн тыдзень вельмi акуратна пашылi кашулю якраз такога ж фасону.
Гулiвер быў вельмi рады. Нарэшце ён мог з ног да галавы адзецца ва ўсё чыстае i цэлае.
Цяпер яму не хапала толькi капелюша. Але тут яго выручыў шчаслiвы выпадак.
Аднойчы да iмператарскага двара прыбыў ганец з весткай, што непадалёк ад таго месца, дзе быў знойдзены Чалавек-Гара, пастухi заўважылi велiзарны чорны прадмет з круглым гарбом пасярэдзiне i з шырокiмi плоскiмi краямi.
Спачатку мясцовыя жыхары падумалi, што гэта марская жывёлiна, выкiнутая хвалямi. Але паколькi гарбун ляжаў зусiм нерухома i не дыхаў, то яны здагадалiся, што гэта нейкая рэч, якая належала Чалавеку-Гары. Калi яго iмператарская вялiкасць загадае, гэтую рэч можна прывезцi ў Мiльдэнда ўсяго на пяцi конях.
Iмператар згадзiўся, i праз некалькi дзён пастухi прывезлi Гулiверу яго стары чорны капялюш, якi ён згубiў на водмелi.
Праўда, капялюш быў крыху папсаваны, таму што возчыкi прабiлi ў яго палях дзве дзiркi i ўсю дарогу валаклi на доўгiх вяроўках. Але ўсё-такi гэта быў капялюш, i Гулiвер надзеў яго на галаву.
10
Жадаючы дагадзiць iмператару i хутчэй выйсцi на волю, Гулiвер прыдумаў незвычайную забаву. Ён папрасiў прывезцi яму з лесу некалькi тоўстых i вялiкiх дрэў.
На другi дзень сем возчыкаў на сямi калёсах прывезлi яму бярвеннi. Кожныя калёсы цягнулi восем коней, хоць бярвеннi былi таўшчынёй са звычайны кiёк.
Гулiвер выбраў дзевяць аднолькавых кiйкоў i ўбiў iх у зямлю, размясцiўшы правiльным чатырохвугольнiкам. На гэтыя кiйкi ён туга, быццам на барабан, нацягнуў сваю насоўку. Атрымалася роўная, гладкая пляцоўка.
Вакол яе Гулiвер паставiў поручнi i прапанаваў iмператару наладзiць на гэтай пляцоўцы ваеннае спаборнiцтва.
Iмператару вельмi спадабалася гэта забава.
Ён загадаў, каб дваццаць чатыры лепшыя кавалерысты ў поўным узбраеннi рушылi да старога замка, i сам прыехаў глядзець на iх спаборнiцтвы.
Гулiвер па чарзе падняў усiх кавалерыстаў разам з коньмi i паставiў на пляцоўку.
Затрубiлi трубы. Коннiкi падзялiлiся на два атрады i пачалi ваенныя дзеяннi. Яны пускалi адзiн у аднаго тупыя стрэлы, калолi сваiх працiўнiкаў тупымi коп'ямi, адступалi i нападалi.
Iмператар быў так задаволены ваеннай пацехай, што пачаў наладжваць яе кожны дзень.
Адзiн раз ён нават сам камандаваў атакай на Гулiверавай насоўцы.
Гулiвер у гэты час трымаў на далонi крэсла, у якiм сядзела iмператрыца. Адсюль ёй было лепш вiдаць, што робiцца на насоўцы.
Усё iшло добра. Толькi аднойчы, у час пятнаццатых манеўраў, разгарачаны конь аднаго афiцэра прабiў капытом насоўку, спатыкнуўся i скiнуў свайго ездака.
Гулiвер падставiў левую руку пад дзiрку ў насоўцы, а правай асцярожна спусцiў на зямлю ўсiх кавалерыстаў аднаго за другiм.
Пасля гэтага ён акуратна зацыраваў насоўку, але ўжо баяўся за яе трываласць i не асмельваўся больш наладжваць на ёй ваенныя гульнi.
11
Iмператар не хацеў заставацца ў даўгу перад Гулiверам. Ён у сваю чаргу вырашыў пацешыць Куiнбуса Флестрына цiкавым вiдовiшчам.
