Аднойчы пад вечар Гулiвер, як звычайна, сядзеў на парозе свайго замка.
Раптам вароты Мiльдэнда адчынiлiся, i адтуль выехаў цэлы поезд: уперадзе на канi iмператар, за iм - мiнiстры, прыдворныя i гвардзейцы. Усе яны накiроўвалiся па дарозе, што вяла да замка.
У Лiлiпуцii iснуе такi звычай. Калi якi-небудзь мiнiстр памiрае цi атрымлiвае адстаўку, пяць або шэсць лiлiпутаў звяртаюцца да iмператара з просьбай, каб ён дазволiў iм павесялiць яго танцамi на канаце.
У палацы, у галоўнай зале, нацягваюць як мага тужэй i вышэй канат, не таўсцейшы за звычайную нiтку.
Пасля гэтага пачынаюцца танцы i скачкi.
Той, хто падскочыць на канаце вышэй за ўсiх i нi разу не звалiцца, займае мiнiстэрскае месца, што выслабанiлася.
Часам iмператар прымушае ўсiх сваiх мiнiстраў i прыдворных танцаваць на канаце разам з навiчкамi, каб праверыць лоўкасць людзей, якiя кiруюць краiнай.
Кажуць, што ў час гэтых забаў часта бываюць няшчасныя выпадкi. Мiнiстры i навiчкi падаюць з каната i скручваюць сабе галовы.
Але на гэты раз iмператар вырашыў танцы на канаце наладзiць не ў палацы, а пад адкрытым небам, перад замкам, у якiм жыў Гулiвер. Яму хацелася здзiвiць Чалавека-Гару майстэрствам сваiх мiнiстраў.
Сама лепш умеў скакаць на канаце дзяржаўны казначэй Флiмнап. Ён падскочыў вышэй за ўсiх астатнiх прыдворных не менш як на паўгалавы.
Нават дзяржаўны сакратар Рэльдрэсель, вядомы ў Лiлiпуцii як майстар круцiцца i скакаць, не мог пераўзысцi яго.
Потым iмператару падалi доўгую палку. Ён узяў яе за адзiн канец i пачаў хутка падымаць i апускаць.
Мiнiстры падрыхтавалiся да спаборнiцтва, якое было куды цяжэйшае, чым танцы на канаце. Як толькi палка апусцiцца, трэба было паспець пераскочыць цераз яе, а як толькi яна падымецца, пралезцi пад ёй на карачках.
Лепшыя скакуны i пралазы атрымлiвалi ад iмператара як узнагароду сiнюю, чырвоную цi зялёную нiтку, каб насiць яе вакол пояса.
Першы пралаза - Флiмнап - атрымаў сiнюю нiтку, другi - Рэльдрэсель чырвоную, а трэцi - Скайрэш Балгалам - зялёную.
Гулiвер глядзеў на ўсё гэта i дзiву даваўся: вось якiя яны - прыдворныя звычаi лiлiпуцкай iмперыi.
12
Прыдворныя гульнi i святы наладжвалiся амаль кожны дзень, i ўсё роўна Гулiверу было вельмi сумна сядзець на ланцугу. Ён раз за разам падаваў прашэннi iмператару, каб яго раскавалi i дазволiлi вольна хадзiць па краiне.
Нарэшце iмператар вырашыў задаволiць яго просьбу. Дарэмна адмiрал Скайрэш Балгалам, самы злосны вораг Гулiвера, настойваў, каб Куiнбуса Флестрына пакаралi смерцю, а не вызвалялi.
Лiлiпуцiя ў гэты час рыхтавалася да вайны, i нiхто не згадзiўся з Балгаламам. Усе спадзявалiся, што Чалавек-Гара абаронiць Мiльдэнда, калi на горад нападуць ворагi.
На тайнай нарадзе прачыталi прашэннi Гулiвера i вырашылi адпусцiць яго на волю, калi ён паклянецца выконваць усе правiлы, якiя будуць яму аб'яўлены.
Правiлы гэтыя былi запiсаны самымi вялiкiмi лiтарамi на доўгiм скрутку пергаменту. Угары яго быў iмператарскi герб, а ўнiзе вялiкая дзяржаўная пячатка Лiлiпуцii.
Вось што было напiсана памiж гербам i пячаткай:
"Мы, Гальбаста Мамарэн Эўлем, Гердайла Шэфiн Молi Олi Гой, наймагутнейшы iмператар вялiкай Лiлiпуцii, надзея i страх Сусвету,
самы мудры, самы дужы i самы высокi з усiх цароў свету, чые ногi ўпiраюцца ў сэрца зямлi, а галава дастае да сонца,
чый позiрк прымушае дрыжаць усiх зямных цароў,
прыгожы, як вясна, добры, як лета, шчодры, як восень, i грозны, як зiма,
сваёй высокасцю загадваем вызвалiць Чалавека-Гару з ланцугоў, калi ён дасць нам клятву выконваць усё, што мы ад яго патрабуем, - а iменна:
па-першае, Чалавек-Гара не мае права выязджаць за межы Лiлiпуцii, пакуль не атрымае ад нас дазвол з нашым уласнаручным подпiсам i вялiкай пячаткай;
па-другое, ён не павiнен заходзiць у нашу сталiцу, не папярэдзiўшы аб тым гарадскiя ўлады, а папярэдзiўшы, павiнен дзве гадзiны чакаць ля галоўных варот, каб усе жыхары паспелi схавацца ў дамы;
па-трэцяе, яму дазваляецца гуляць толькi па вялiкiх дарогах i забараняецца таптаць лясы, лугi i палi;
па-чацвёртае, у час прагулак ён павiнен уважлiва глядзець сабе пад ногi, каб не раздушыць каго-небудзь з нашых шаноўных падданых, а таксама iх коней з карэтамi i калёсамi, iх кароў, авечак, i сабак;
па-пятае, яму строга забараняецца браць у рукi i саджаць да сябе ў кiшэнi жыхароў нашай вялiкай Лiлiпуцii без iх на тое згоды i дазволу;
па-шостае, калi нашай iмператарскай вялiкасцi патрэбна будзе паслаць куды-небудзь тэрмiновую вестку цi загад, Чалавек-Гара абавязваецца даставiць нашага ганца разам з яго канём i пакетам да ўказанага месца i прынесцi назад цэлым i здаровым;
па-сёмае, ён абяцае быць нашым саюзнiкам у выпадку вайны з варожай нам выспай Блефуску i павiнен зрабiць усё для таго, каб знiшчыць непрыяцельскi флот, якi пагражае нашым берагам;
па-восьмае, Чалавек-Гара павiнен у вольны час дапамагаць нашым падданым на ўсiх будаўнiчых i iншых работах: падымаць самыя цяжкiя камянi пры збудаваннi сцяны. галоўнага парку, капаць глыбокiя калодзежы i равы, карчаваць лес i пратоптваць дарогi;
па-дзевятае, мы даручаем Чалавеку-Гары змераць крокамi ўсю нашу iмперыю ўдоўж i ўпоперак, i, падлiчыўшы колькасць крокаў, далажыць аб гэтым нам цi нашаму дзяржаўнаму сакратару. Даручэнне наша павiнна быць выканана на працягу двух месяцаў.
Калi Чалавек-Гара клянецца свята i няўхiльна выконваць усё, што мы патрабуем ад яго, мы абяцаем дараваць яму волю, апранаць i кармiць за кошт дзяржаўнай казны, а таксама даць яму права бачыць нашу высокую асобу ў днi святаў i ўрачыстасцяў.
Дадзена ў горадзе Мiльдэнда, у палацы Бельфабараку, у дванаццаты дзень дзевяноста першага месяца нашага слаўнага царствавання.
Гальбаста Мамарэн Эўлем Гердайла Шэфiн Молi Олi Гой, iмператар Лiлiпуцii".
Гэты скрутак папiрусу прывёз у замак Гулiвера сам адмiрал Скайрэш Балгалам.
Ён загадаў Гулiверу сесцi на зямлю i ўзяцца левай рукой за правую нагу, а два пальцы правай рукi прыставiць да лба i верхняй часткi правага вуха.
Так у Лiлiпуцii клянуцца ў вернасцi iмператару.
Адмiрал гучна i паволi прачытаў Гулiверу ўсе дзевяць патрабаванняў па парадку, а потым прымусiў паўтарыць слова ў слова такую клятву:
"Я, Чалавек-Гара, клянуся яго вялiкасцi iмператару Гальбаста Мамарэн Эўлем Гердайла Шэфiн Молi Олi Гой, наймагутнейшаму ўладару Лiлiпуцii, свята i няўхiльна выконваць усё, што будзе пажадана яго лiлiпуцкай вялiкасцi, i, не шкадуючы жыцця, абараняць ад ворагаў яго слаўную краiну на сушы i на моры".
Пасля гэтага кавалi знялi з Гулiвера ланцугi. Скайрэш Балгалам павiншаваў яго i паехаў у Мiльдэнда.
13
Атрымаўшы волю, Гулiвер папрасiў у iмператара дазволу агледзець горад i пабываць у палацы. Шмат месяцаў пазiраў ён на сталiцу здалёк, седзячы на ланцугу ля свайго парога, хоць горад i быў усяго за пяцьдзесят крокаў ад старога замка.
Дазвол быў дадзены, але iмператар узяў з Гулiвера абяцанне не паламаць у горадзе нiводнага дома, нiводнай агароджы i не растаптаць незнарок каго-небудзь з гараджан.
За дзве гадзiны да прыходу Гулiвера дванаццаць вестуноў абышлi ўвесь горад. Шасцёра трубiлi ў трубы, а шасцёра крычалi:
- Жыхары Мiльдэнда! Па дамах!
- Куiнбус Флестрын, Чалавек-Гара, iдзе ў горад!
- Па дамах, жыхары Мiльдэнда!
На ўсiх рагах вулiц расклеiлi адозвы, у якiх было напiсана тое ж самае, што крычалi вестуны.
Хто не чуў, той прачытаў. Хто не прачытаў, той пачуў.
Гулiвер зняў кафтан, каб не зачапiць крысом комiн цi карнiз якога-небудзь з дамоў i не змесцi незнарок на зямлю каго-небудзь з цiкаўных гараджан. А гэта лёгка магло здарыцца, бо сотнi i нават тысячы лiлiпутаў паўзлазiлi на дахi дзеля гэткага дзiвоснага вiдовiшча.
У адной скураной камiзэльцы падышоў Гулiвер да гарадскiх варот.
Усю сталiцу Мiльдэнда акружалi старадаўнiя сцены. Яны былi такiя тоўстыя i шырокiя, што па iх свабодна магла праехаць лiлiпуцкая карэта, запрэжаная парай коней.
Па рагах сцен узвышалiся спiчастыя вежы.
Гулiвер пераступiў цераз вялiкiя Заходнiя вароты i вельмi асцярожна, бокам, прайшоў па галоўных вулiцах.
У завулкi i маленькiя вулачкi ён i не думаў iсцi: яны былi такiя вузенькiя, што Гулiвер баяўся засесцi памiж дамамi.
Амаль усе дамы ў Мiльдэнда былi трохпавярховыя.
Iдучы па вулiцах, Гулiвер раз-пораз нахiляўся i заглядаў у вокны верхнiх паверхаў.
У адным акне ён убачыў повара ў белым каўпачку. Повар спрытна скуб не то жучка, не то муху.
Прыгледзеўшыся, Гулiвер зразумеў, што гэта быў iндык.
Каля другога акна сядзела краўчыха з работай на каленях. Па рухах яе рук Гулiвер здагадаўся, што яна зацягвае нiтку ў вушка iголкi. Але iголку i нiтку ўбачыць было нельга, такiя яны былi маленькiя i тоненькiя.
У школе дзецi сядзелi за партамi i пiсалi. Яны пiсалi не так, як мы злева направа, не так, як арабы - справа налева, не так, як кiтайцы - зверху ўнiз, а па-лiлiпуцку - накасяк, з аднаго ражка ў другi.
Ступiўшы яшчэ крокi тры, Гулiвер апынуўся каля iмператарскага палаца.
Палац, акружаны падвойнай сцяной, знаходзiўся ў самым цэнтры Мiльдэнда.
