Дэмарчык пару разоў кiўнуў Сымону галавой, каб прыблiзiўся, а калi той ня рушыўся зь месца, сам падвёў сваю партнёрку i перадаў яму. Юнак нязручна пачаў стаўляць крокi, забыўся трымацца рытму аркестра й колькi разоў, ваступiўшы дзяўчыне на ногi, прамовiў "соры". Калi танец скончыўся, зьнеахвочаны хлапец з палёгкаю ўздыхнуў, быццам паўкапы жыта цапом адпярыўшы.
- Слухай, мусiць, я лепш пайду дамоў. Якое-ж гэта задаваленьне, чорт знае што за музыка й танцы.
- Нiчога, браце, дробязь гэта ўсё. Ня траць веры. Невялiкая бяда, калi зь першага разу не пайшло. Наглядай вось партнёрку й не марудзь.
Сымон намагаўся падбадзёрыцца. Калi наступнае зайгралi танга, ён у адзiн мiг ужо стаяў пры дзяўчыне ды, падхапiўшы яе пад рукi, пачаў больш уважна стаўляць крокi. Патрапляў i то не найгорш. Навет на ногi ня ступаў. Пасьмялеўшы, паспрабаваў навет убок павярнуць - таксама ўдалося. Павёў назад выйшла зусiм як трэба. Да канца танца хлапец зусiм асьмелiўся i з радаснай усьмешкай сустрэў Дэмарчыка.
- Ну што? Ужо ўмееш?
- Братка, як стары ўсё роўна.
- А што, не казаў я табе? Будзеш яшчэ танцорам.
Пасьля такой iнiцыяцыi Сымон быў сталым спадарожнiкам Дэмарчыка на вечарынах. Адно што нiяк ня мог прывыкнуць да музыкi. Уся яна была то нейкая занадта галасьлiвая, то зноў-жа вельмi сумна-хаўтурная. Навет самая папулярная тады ў Ангельшчыне, хвалёная й модная "Месячная сэрэнада" Глена Мiлера зусiм Спарышу не падабалася. Усяго, што прыносiлi танцы, гэта нагода гутарыць па-ангельску, падлавiць колькi словаў цi зваротаў ды выйсьцi хоць на хвiлiну на волю, пакiнуўшы манатонны i невясёлы сьвет вайсковага жыцьця.
VIII
У бараку восьмага курсу Школы Падхаронжых Сымонавым суседам цераз прамежак мiж радамi пасьцеляў быў нейкi Хшаноўскi. Гэта быў сярэдняга росту, фiзiчна добра разьвiты, але бледны i зь вельмi паморшчаным тварам, блiзу трыццацiгадовы бляндын. Нiчым асаблiвым не вызначаўся, хiба апрача таго, што найбольш ад усiх часу пасьвячаў навуцы. Кажнюсенькi дзень, на дзьве цi на тры гадзiны прылёгшы й выгадна выпрастаўшыся на ўсю даўжыню пасьцелi, браў сшытак з запiскамi дзённых лекцый i, прагавiта заглядаючы ў нататкi, паўголасам паўтараў то радыёвыя шыфры, то тапаграфiчныя правiлы. Быццам перад экзаменамi, шматлiкае завучваў на памяць, проста зубрыў. За гэта й празваны быў "зубрыцкiм".
- Ну, пане зубрыцкi, якую барбару ты сяньня апрацоўваеш? - жартаваў ня раз Сымон. "Барбара" ў радыёвых шыфрах вызначала станцыю.
- Цii-i-i-ха! - спыняў Хшаноўскi рукою суседа й малоў далей. Адно ўпэўнiўшыся, што ведаў усё на сто працэнтаў, уставаў з пасьцелi, адкладаў сшытак i звычайна браўся за напiльнiк, каб агледзець свае ногцi, або прысьвячаў колькi часу чаравiкам, якiя глянцаваў пад люстра.
Хшаноўскi не хадзiў на танцы. Затое шмат часу трацiў на пiсаньне пiсьмаў нейкай Марысьцы, што пакiнуў у Францыi i якую нярэдка ў апавяданьнях сябрам маляваў быццам нябеснага анёла. Якое то было "золатца" i што за прыгожая "красачка" паводле Хшаноўскага! Няхай хаваюцца перад ёю ня толькi ўсе разам узятыя Рафаэлевы мадонны, але й сама незраўнаная ў харастве Вэнэра. У дэталёвым маляваньнi Марыськi Хшаноўскi насамперш затрымоўваўся на апiсаньнi ножак, якiя, паводле яго, быццам сам Творца ўласнай рукою вытачыў i ўдасканалiў на зайздрасьць усiм iншым. Далей немалую ўвагу прысьвячаў гнуткаму й прывабнаму стану, не забываўся падчыркнуць вынятковыя "грудцы" i ўжо аж пад канец адтвараў у памяцi "боскiя" вусенкi, анёльскi выраз твару, глыбiню вачэй i пушыстыя. напоеныя водарам францускай парфумы валасы. Насалоджваўся ўспамiнамi, як любiў насычаць цалункамi кончыкi Марысьчыных вушэй ды марыў аб наступнай сустрэчы. Сапраўды, слухаючы Хшаноўскага, не маглi яму не пазайздросьцiць, што здабыў сэрца найпрыгажэйшай на сьвеце жанчыны. Праўда, здымак дзяўчыны не надта каму паказваў. Адылi некаторым удалося аднойчы ўбачыць, калi нахабны Шчуроўскi бесцырымонна выцягнуў фота з раней нагледжанага таемнага месца. Тады паўсталi нейкiя супярэчнасьцi адносна анёльскага выгляду Марыськi. Хшаноўскi, сквапны на пахвалу, калi ўбачыў на тварах у сяброў крывыя мiны, махаў рукою ды абвяшчаў зацiкаўленым, што яны не разумеюцца на харастве так, як ён - стары й спрактыкаваны ў гэтай галiне майстра. Калi прадугледзеў, што могуць пачацца кпiны, звычайна пакiдаў барак, каб, баранi Божа, не пачуць якога абразьлiвага слова пад адрасам "мiлачкi". Вiдаць, вельмi цанiў i нiзавошта не хацеў пазбыцца ўяўленага вобразу той, хараство якой у найлепшым выпадку было адноснае да створанага аб ёй уяўленьня.
Неяк Хшаноўскi, пад час рэпетыцыi аб харастве сваёй каханай, прыгадаў, што сустрэўся зь ёю ў Эльзасе ў часе вайны, калi служыў у францускiм чужаземным легiёне.
- То ты ваяваў у Эльзасе? - зацiкавiўся Сымон.
- Так.
- А дзе-ж, каля якiх мясцовасьцяў ваш адзьдзел быў у акцыi?
- Кольмар, Мюльгаўзэн, наогул каля швайцарскай мяжы.
- А вы былi каля Бэльфорту цi пад Альткiрхам?
- А як-жа. Як наступалi з-пад Дыжону, дык аж пад Альткiрхам затрымалiся на пару тыдняў. Пасьля прарвалi фронт i папхнулi швабаў аж да Рэйна.
- Ня помнiш, больш-менш калi, у якiм часе гэта было? - зацiкавiўся яшчэ больш Спарыш. - Дзе? У якiм месцы?
- Пад Альткiрхам.
- Чакай, можа, прыпомню. Здаецца, дзесь пад канец лiстапада. Так, гэта мусiла быць пад канец лiстапада, бо пасьля за пару тыдняў, недалёка пад Каляды, дайшлi мы да Рэйна.
- Ха-ха-ха-ха! - раптоўна зарагатаў Сымон.
- Што за сьмех? - наежыўся Марысьчын паклоньнiк.
- Дык i я-ж там у тым часе быў. Ха-ха-ха-ха!
- Як то й ты? Таксама ў францускiм легiёне?
- Але дзе-ж там! У тым-то й справа, што я быў з другога боку.
- У швабаў?
- Як табе сказаць... гэта была беларуская дывiзiя, якая ў першы дзень францускага наступу бяз бою пайшла ў палон.
- Ты дрэнi кавалак! - жартаўлiва лаяўся Хшаноўскi. - Дык вось каго, значыцца, я мусiў выкурваць з тых глiняных акопаў! Вось дзе ўкрыўся мой вораг?
- Ты, братка, асьцеражней! Ня зьневажай мяне! Мусiш падзякаваць, што мае сябры i я не адстрэльвалiся ды зусiм не баранiлiся. Чаго добрага - маглi б трапiць у цябе, такога адважнага ваяку. Пасьля не давялося-б табе сустрэць той боскай Марыськi.
- Эх, лайдаку едэн! Ён значыць, быў маiм працiўнiкам.
- Бачыш, як нашы дарогi дзiўна сышлiся. Цi ты сабе ўяўляў, што некалi з франтавым працiўнiкам будзеш насiць аднолькавы мундзiр i спаць на суседняй пасьцелi? Ха-ха-ха!
- Сьмешны й дзiўны гэты сьвет.
- Зусiм заблытаны, - згадзiўся былы менскi кадэт.
IX
Зь iншых навучэнцаў восьмага курсу трэба прыгадаць Усаевiча, сярэднiх гадоў паляка зь беларускай Смаргонi, найбольш здольнага й пiльнага вучня, што пры сканчэньнi школы заняў першае месца. Усаевiч адбыў час зьняволеньня ў бальшавiцкiх лягерах ваеннапалонных, служыў у войску яшчэ перад вайной, а на фронце быў у панцырных адзьдзелах. Меў вялiкiя веды з усiх панцырных дзялянак i таму ў школе амаль ня меў патрэбы вучыцца. Пад час заняткаў на радыёвым курсе практыкаваў альфабэт Морзэ, хоць вымагалася адно павярховае веданьне яго. Пасьля заняткаў найбольш сядзеў з Радзiвiлам у бараку, то падгладжваючы ангельскую мову, якую вельмi добра ведаў, то заглядаючы ў кнiжку матэматыкi, вiдаць, рыхтуючыся на будучыню трапiць у нейкую школу.
