Я вымак да нiткi, зверху - град, знiзу - лужа. Прайшоў нейкi час, пакуль я ачуняў, выбраўся з лужы на сухое месца i пачаў думаць, куды мне схавацца.
Непадалёку, на бульбяным полi, стаяла вясковая вартоўня. Я падняўся i, прыгнуўшыся, скарыстоўваючы ўсякiя прыкрыццi, пабег да вартоўнi. Дарэмна я стукаўся ў дзверы, нiхто не абазваўся (можа, там нiкога i не было). Тады, хаваючыся ў канаве, паўзком я дабраўся, не заўважаны пачварнымi машынамi, да сасновага лесу каля Мэйбэры.
Тут, пад сховай дрэваў, мокры i прамерзлы, я стаў прабiрацца да свайго дома. Дарэмна стараўся я адшукаць знаёмую сцежку. У лесе было вельмi цёмна, таму што маланка цяпер блiскала зрэдку, а град падаў з патокам лiўня, запаўняючы прасветлiны ў густой хвоi.
Калi я зразумеў, што адбываецца, то неадкладна павярнуў бы назад i вярнуўся праз Байфлiт i Стрыт-Кобхем да жонкi ў Лезерхэд. Але загадкавасць усяго, што акружала, начная цемра, фiзiчная знямога пазбавiлi мяне здольнасцi разважаць; я стамiўся, вымак да касцей, быў аслеплены i аглушаны навальнiцай.
Я думаў толькi аб адным: як дабрацца дамоў; другiх жаданняў у мяне не было. Я блукаў памiж дрэваў, упаў у яму, моцна выцяў каленi i вынырнуў на дарогу, якая вяла да ваеннага каледжа. Я гавару "вынырнуў", таму што па пясчаным пагорку нёсся бурны мутны паток. Тут у цемры на мяне наляцеў нейкi чалавек i ледзь не збiў мяне з ног.
Ён выкрыкнуў, палахлiва адскочыў убок i знiк, перш чым я паспеў апамятацца i загаварыць з iм. Парывы навальнiцы былi настолькi моцныя, што я з вялiкай цяжкасцю ўскарабкаўся на пагорак. Я iшоў левым бокам, трымаючыся блiжэй да плота.
Непадалёк ад вяршынi я наткнуўся на штосьцi мяккае i пры святле маланкi ўбачыў пад нагамi кучу цёмнага адзення i пару ботаў. Я не паспеў разгледзець ляжачага: пагасла святло. Я нагнуўся над iм, чакаючы наступнай успышкi. Гэта быў каржакаваты чалавек у танным, але яшчэ добрым гарнiтуры; ён ляжаў нiцма, прыцiснуўшыся к плоту, як быццам з разгону наляцеў на яго.
Асiльваючы агiду, зусiм натуральную, бо мне нiколi не даводзiлася дакранацца да мёртвага цела, я нахiлiўся i перавярнуў ляжачага, каб даведацца, цi б'ецца яшчэ сэрца. Чалавек быў мёртвы. Магчыма, ён зламаў сабе шыю. Маланка блiснула трэцi раз, i я ўбачыў твар нябожчыка. Я адхiснуўся. Гэта быў карчмар, гаспадар "Плямiстага сабакi", у яго я наняў каня.
Я асцярожна пераступiў труп i стаў прабiрацца далей. Я мiнуў палiцэйскi пастарунак i ваенны каледж. Пажар на схiле гары патух, хоць з боку пусткi ўсё яшчэ вiднелася чырвонае зарыва i клубы чырванаватага дыму прарэзалi навалу граду. Большасць дамоў, наколькi я паспеў разгледзець пры ўспышцы маланкi, уцалела. Каля ваеннага каледжа на дарозе ляжала нейкая цёмная куча.
Паперадзе, на дарозе, у бок моста, чуваць былi чыесьцi галасы i крокi, але ў мяне не хапiла сiлы крыкнуць цi падысцi да людзей. Я ўвайшоў у свой дом, запёр даверы, замкнуў iх на ключ, павесiў засаўку i стомлены апусцiўся на падлогу каля лесвiцы. Перад маiмi вачыма крочылi металiчныя пачвары i мiльгала постаць нябожчыка каля плота.
Я прыхiлiўся спiной да сцяны i, дрыжучы, так i застаўся сядзець каля лесвiцы.
XI
КАЛЯ АКНА
Я ўжо гаварыў пра тое, што вельмi паддаўся хуткай перамене настрою. Неўзабаве я адчуў, што вымак i мне холадна. На дыване каля маiх ног сабралася цэлая лужа. Я амаль машынальна падняўся, прайшоўся ў сталовую i выпiў крыху вiскi, потым вырашыў пераапрануцца.
Змянiўшы адзенне, я падняўся ў свой кабiнет, а чаму менавiта туды, я i сам не ведаю. З вакна былi вiдаць дрэвы i чыгуначная станцыя каля Хорселскай пусткi. У мiтуснi ад'езду мы забылiся зачынiць гэта акно. У калiдоры было цёмна, i пакой таксама здаваўся цёмным паводле кантрасту з пейзажам у ваконнай рамцы. Я спынiўся ў дзвярах як укопаны.
Навальнiца прайшла. Вежы Ўсходняга каледжа i сосны вакол яго знiклi; удалечынi ў чырвоным святле была бачна пустка i пясчаны кар'ер. На фоне зарыва мiльгалi гiганцкiя вычварныя ценi.
Здавалася, уся акруга была ахоплена агнём: шырокiм схiлам пагорка прабягалi языкi полымя, дрыжучы i вывiваючыся ў парывах ацiхлай навальнiцы, i адкiдвалi чырвоны водсвет на iмклiвыя аблокi. Час ад часу дым блiзкага пажарышча зацягваў акно i паглынаў ценi марсiянаў. Я не мог разгледзець, што яны рабiлi; iх абрысы акрэслiвалiся няясна, яны кешкалiся над цёмнай кучай, якую я мог разгледзець. Я не бачыў i блiжэйшага пажару, хоць водблiск яго гуляў на сценах i на стале кабiнета. Чуцён быў моцны пах гарэлай смалы.
Я цiха прычынiў дзверы i падкраўся да акна. Перада мною адкрылася больш шырокая прастора для агляду - ад дамоў вакол станцыi Ўокiнг да абвугленых, пачарнелых сасновых лясоў Байфлiта. Блiз аркi, ля падножжа гары нешта ярка гарэла; многiя дамы паўз дарогу к Мэйбэры i на вулiцах блiзка ля станцыi тлелi ў кучах развалiнаў. Спярша я не мог разабрацца, што гарэла на лiнii чыгуначнай дарогi; агонь прабягаў па нейкай чорнай кучы, направа вiднелiся жоўтыя прадаўгаватыя прадметы. Потым я разгледзеў, што гэта быў пацярпеўшы ад крушэння цягнiк; пярэднiя вагоны былi разбiтыя i гарэлi, а заднiя яшчэ стаялi на рэйках.
Памiж гэтымi трыма ачагамi святла - дамамi, цягнiком i ахопленымi полымем ваколiцамi Чобхема - цягнулiся чорныя палосы зямлi, дзе-нiдзе перасечаныя палоскамi тлеючай i задымленай глебы. Гэта дзiўнае вiдовiшча чорная прастора, усеяная агнямi - напамiнала мне начныя ганчарныя заводы. Спачатку я не заўважаў людзей, хоць i глядзеў вельмi пiльна. Потым я ўбачыў каля станцыi Ўокiнг, на лiнii чыгуначнай дарогi, некалькi мiтуслiвых чорных фiгурак.
I гэтым вогненным хаосам быў той маленькi свет, у якiм я цiхамiрна жыў столькi гадоў! Я не ведаў, што адбылося на працягу апошнiх сямi гадзiнаў; я толькi пачынаў цьмяна здагадвацца, што ёсць нейкая сувязь памiж гэтымi механiчнымi калосамi i тымi непаваротлiвымi пачварамi, якiя на маiх вачах выпаўзалi з цылiндра. З якойсьцi дзiўнай цiкаўнасцю я падсунуў сваё рабочае крэсла да вакна, усеўся i пачаў назiраць; асаблiва зацiкавiлi мяне тры чорныя гiганты, якiя расхаджвалi ў святле пажарышча каля пясчанага кар'ера.
Яны, вiдаць, былi вельмi занятыя. Я стараўся здагадацца, што яны там робяць. Няўжо гэта адухаўлёныя механiзмы? Але ж гэта немагчыма. Можа быць, у кожным з iх сядзiць марсiянiн i рухае, загадвае, кiруе iм гэтак жа, як чалавечы мозг кiруе целам. Я пачаў параўноваць iх з нашымi машынамi i ўпершыню ў жыццi задаў сабе пытанне: якiмi павiнны здавацца разумнай, але менш развiтай, чым мы, iстоце браняносцы цi паравыя машыны?
Навальнiца пранеслася, неба ачысцiлася. Над дымам пажарышчаў блiскучы, маленькi, як шпiлькавая галоўка, Марс схiляўся да захаду. Нейкi салдат палез у мой сад. Я пачуў лёгкае драпаценне i, як бы апрытомнеўшы, убачыў чалавека, якi пералазiў цераз плот. Маё аслупяненне адразу прайшло, i я хутка высунуўся ў акно.
- Тс... - прашаптаў я.
