Iван хваляваўся. Нават далонi ўспацелi. I хвалявацца было з чаго: кабаноў ён зроду ня рэзаў. Ды што там кабаны... Ён i курыцы засекчы не даваў рады. Летась цюкаў пеўня, дык траха бяз пальцаў не застаўся, i певень, з рук вырваўшыся, наляцеў, безгаловы, на мацi i новую спаднiцу скрывавiў. Ну, а Лябёдка, хоць i наплёў гаспадынi, што за сваё жыцьцё дванаццаць сьвiней прыкончыў, але ж пры гэтым на бокi азiраўся i вусны прыкусваў. Дзе яму было iх прыкончваць, калi ў Лябёдчыхi ў двары апрача чатырох курэй ды аблезлага ката анiчога больш не вялося.
Дзесятым разам уздыхнуўшы, Iван падцягнуў штаны i пачуў, як недзе непадалёку гэтак жа роспачна ўздыхнуў Лябёдка.
- Нiчога, Ваня, прарвемся!
Яны вылезьлi з кустоў, i Лябёдка, прысмалiўшы беламорыну, стаў знаёмiць Iвана са сваiм плянам.
- Карацей, заходзiм у хлеў, прывязваем да задняй нагi вяроўку i на двор выпускаем. Ты яго за нагу трымаеш, а я... - акiнуўшы вачыма навакольле, Лябёдка засяродзiўся на агароджы, што атачала бабчын падворак, - гакну калом мiж вушэй, а як скапыцiцца - нож у горла.
- Бабуля казала, у яе швайка ёсьць. Так што лепш пад левую лапатку. Крывi ня будзе. I надзейней, - падзялiўся сваiмi думкамi Iван, i кампаньён, пачухаўшы за вухам, няўпэўнена прамармытаў: - Ты думаеш?
На хаду яны дасмалiлi папяросы, паплявалi на рукi i, падышоўшы да агароджы, удваiх сталi расхiстваць кол, якi на добры мэтар уехаў у зямлю. Рабiў гэта Iван з асаблiвым натхненьнем, радуючыся, што калоць кабана давядзецца ўрэшце рэшт не яму, а Лябёдку.
- Эх, Ваня-а! Кусьнем сьвежанiнкi, самагонкi сёрбнем... Жыцьцё! - адным духам вымавiў кампаньён, калi кол быў, нарэшце, выцягнуты. Iван лiзнуў параненую руку - у калу тырчэлi цьвiкi, - перавёў дых i, згадаўшы дом, з маркотаю прамовiў:
- А дахаты калi?
- Заўтра, Ваня, заўтра. У Мар'яны хата вялiкая - месца пераспаць будзе, узвалiўшы на карак альховы друк, Лябёдка шырокiм крокам рушыў на бабчын падворак.
Кабан ляжаў у сваiм катуху i цiха рохкаў.
"Пудоў дзесяць будзе", - падумалася Iвану, калi ён адчынiў загарадку i ўвайшоў у катух. Тут было душна i цёмна. Агледзеўшыся, ён разблытаў нягнуткiмi пальцамi вузельчык на вяроўцы i нечакана пудлiва падскочыў: над галавой ягонай, крануўшыся кiпцюром вуха, узьляцела ашалелая курыца. Спорна б'ючы крыламi, хахлатка вылецела на двор, загарлала на ўсю глотку, i бабка Мар'яна, прыструньваючы гэтую вар'ятку, абурана вымавiла: - Кыш, каб цябе парвала! Празь iмгненьне курыны лямант пачуўся дзесьцi на другiм канцы двара i неўзабаве зьмяшаўся з мэталёвым шоргатам знадворку. Гэта Лябёдка, седзячы на ганку хаты, тачыў нажы i швайку.
Змахнуўшы халодны пот з лоба, Iван зiрнуў на дарэшты заседжаную курасадню, памацаў падзертае вуха i, прысеўшы на кукiшкi, паклаў далонь на цёплы вепручыны азадак. Вяпрук крыху здрыгануўся, задзёр лыч i гэтак жа, як i ён, Iван, пакутлiва ўздыхнуў.
"Ляжыць, уздыхае... пра нешта думае. I пра што, цiкава, можа думаць вяпрук?" - Iван прыслухаўся да мэталёвага шоргату, правёў рукавом па мокрым носе i з дрыготкай у голасе прашаптаў:
- Выбачай, брат... скончылася тваё жыцьцё.
- Ну, як там? - пачуўся той хвiляй незадаволены Лябёдкавы воклiк.
Iван прыўзьняў вепручыную нагу, таропка накiнуў зашмаргу, i кабан, якi дагэтуль ляжаў незварушна, нечакана падхапiўся на ногi, рынуўся да адчыненай загарадкi, i давялося клiкаць на дапамогу Лябёдку, каб загнаць свавольнiка назад у катух.
Зачынiўшы загарадку, Лябёдка рушыў да матацыкла - зьлiваць бэнзын для лямпы, а Iван, прывязаўшы канец вяроўкi да ручкi дзьвярэй, падняў з падлогi пабiты марозам яблык.
- Пачастуйся наастачу, - прамовiў Iван, наторкнуўшы яблык на дубец i працягнуўшы вепруку.
Вяпрук схапiў пачастунак, страсянуў вушамi, закiдваючы яблык на зуб, а раскусiўшы, замёр на iмгненьне. Ён, вiдаць, разважаў - цi варта есьцi тое, што раскусiў, а зразумеўшы, што варта, рохнуў на знак падзякi i з насалодаю зачвякаў шырокай зяпай, пускаючы яблычны сок па адвiслым падбародзьдзi. Кабан чвякаў з такiм смакам, з такой асалодай, што ў Iвана нават зьвяло скiвiцы, i ён, плюнуўшы пракiслай сьлiнай у сьвiнячы лыч, задуменна прамармытаў:
- I як цябе забiць, халеру?
На двары тым часам усё было гатова. На ганку ляжалi наточаныя нажы, запраўленая бэнзынам лямпа гатовая была вырыгнуць сiняе полымя, там жа, ля ганку, ляжаў абярэмак саломы, а пасярод двара стаялi вялiзныя ночвы для трыбухоў.
- Толькi ж... мальцы... каб ён толькi не вiшчэў... - падавала голас бабця Мар'яна, якая мыла гарачай вадой эмалiраваную мяднiцу. - А то ж у мяне ад таго вiскату сэрца абрываецца. - Бабця пабоўтала рукою ў мяднiцы, зiрнула на майстра: - Увесну мужыкi яго лягчалi, дык я ў хаце хавалася ды падушкай галаву накрывала.
- Будзеце наступным разам лягчаць - мяне клiчце! - адказаў на тое Лябёдка, мацаючы пальцам наточаную швайку. - Я iх лягчаю за адну сэкунду. - Лябёдка запiхнуў швайку за халяву кiрзачоў, падняўся з парога i, убачыўшы недавер у бабчыных вачах, п'янаватым голасам растлумачыў: - Бяру бочку... кладу прынаду... парсюк туды лезе, я стаўлю бочку стырчма i... - майстар паказаў рукамi, як ён абразае тое, што трэба адрэзаць, як ён кiдае тое празь левае плячо, i бабуля, уражаная такiм аповедам, плюхнула ваду зь мяднiцы на свае апоркi.
... Напачатку ўсё iшло па пляну. Зацягнуўшы пятлю, Iван наматаў на руку канец вяроўкi, пералез цераз загарадку i, усхвалявана перавёўшы дых, адчынiў мыском чаравiка непадатную зашчапку. Кабан толькi гэтага i чакаў. Спатыкаючыся няўклюднымi нагамi аб карыта, ён выйшаў з катуха, вытыркнуў на двор галаву, але далей не пайшоў - захрас у дзьвярах, утароплена пазiраючы то на Лябёдку, то на альховы друк, што ляжак пасярод двара. На вядро з запаркаю, якое Лябёдка трымаў у выцягнутых руках, кабан не зьвяртаў анiякай увагi.
- Цых, цых, цых, - клiкала бабуля Мар'яна свайго гадунца.
- Еш, гад! - гукаў Лябёдка, кiдаючы едзiва ў парсючыны лыч.
- Пайшоў, падла! - з натугаю выдыхаў Iван, пiхаючы кабана нагою ў азадак, але кабан не прасоўваўся нi на крок.
Цi мала часу яны ўгаворвалi парсюка выйсьцi з хлява, пiхалi яму пад лыч вядро з запаркаю, аж пакуль Лябёдка, згубiўшы ўсялякае цярпеньне, не насунуў тое вядро на парсючыную мазгаўню i, мацюкнуўшыся, ня выцяў нагой па нахабнай пысе. Кабан заенчыў, потым зарохкаў i, панурыўшы сваю палiтую калатушай галаву, рушыў насустрач Лябёдку. Iшоў вяпрук з такой рашучасьцю, што ў Iвана нават прабеглi мурашкi па сьпiне, а бабця Мар'яна, якая стаяла на парозе хаты, спалохана войкнула.
Лябёдка мiж тым не губляў прысутнасьцi духу. Не спускаючы з кабана вачэй, ён паволi адступаў, шнарачы пры гэтым то адной, то другой нагой у пошуках выратавальнай дубiны.
- Уцякайце, ён кусьлiвы! - крыкнула бабуля. Лябёдка падхапiў зь зямлi кол, ступiў крок назад i, зачапiўшыся за ночвы, павалiўся на сьпiну.
- А людцы мае добрыя, а што ж гэта робiцца?! - залямантавала старая. Iван адчайна, аж да сiнечы ў руках, нацягнуў вяроўку, а Лябёдка, якi ляжаў у ночвах i бiў нагамi ў паветры, заезаў вiславухаму нагою ў лыч. Вяпрук завiшчэў, хапануў крыўдзiцеля за мысок кiрзавага бота, i ўжо Лябёдка, выкулiўшыся з начовак, загарлаў што меў моцы, клянучы кабана самымi страшнымi словамi. Паквiтаўшыся зь Лябёдкам, кабан пайшоў у свой сьвiнушнiк, а Iван, убачыўшы гэта, сiгануў у катух i зачынiў загарадку.
Альховы кол абрынуўся на вепручыную галаву акурат у той момант, калi кабан падышоў да дзьвярэй. Удар атрымаўся такi хвацкi, што свавольнiк нават ня вiскнуў, адно толькi страсянуў вушамi i паволi апусьцiў галаву на вышчарблены парог хлеўчука. Празь iмгненьне ўсё было скончана. Не пасьпеў Iван вылезьцi са схову, як Лябёдка, аблаяўшы яго тымi ж словамi, якiмi надоечы абклаў вепрука, задзёр кабану пярэднюю нагу i загнаў у парсючынае цела гостра наточаную швайку. Кабан задрыгаў нагамi, затрос адвiслым чэравам, але глядзець на тыя курчы доўга не давялося, бо побач з кабаном заходзiўся ад болю няўдалы разьнiк. Скрывiўшы твар, ён скакаў на адной назе вакол ночваў i, махаючы скрываўленай швайкай, пякельна мацюкаўся. Давялося падстаўляць плячук i дапамагаць сябру зьняць з пакусанай нагi скарэлы кiрзач. Кiрзач не здымаўся, i тады бабця Мар'яна, ачуўшыся ад сполаху, здушана прамовiла:
- У хату зайдзiце, можа, перабiнтаваць трэба.
У хаце Iван сьцягнуў зь Лябёдкавай нагi абутак, Лябёдка паварушыў пасiнелымi пальцамi i на ўсялякi выпадак змазаў пакусанае месца ёдам з пляшачкi, якую дала бабуля.
- А ўсё ж такi я яго ўмачыў! - зазначыў Лябёдка, зiрнуўшы на бутлю самагонкi. У голасе ягоным гучалi пераможныя ноткi. - Зараз абсмалiм, разьбяром...
- Вы ж глядзiце, кiшку перавяжыце, - незадаволена буркнула бабуля, выкочваючы ў сенi кубел пад сала, I Лябёдка, ня надта цямячы - што там трэба перавязаць, падхапiў бутлю i гэтаксама незадаволена адказаў: - Перавяжам.
Яны чокнулiся, i немы лямант, што прагучаў знадворку, супаў са звонам чарак.
- А людцы мае добрыя! А што ж гэта... А куды ж ён падзеўся-а?!
На хаду глытаючы трунак, Лябёдка кiнуўся да дзьвярэй, а сьледам, падхапiўшы сябруковы кiрзач, рынуўся ў сенi й Iван.
