- Потым, ёсць яшчэ адна складанасць, - сказаў Пуаро. - Мiс Шэвенi-Гарэ i Бараўз. Яны зацiкаўлены, каб сэр Гервазы не падпiсаў новага завяшчання. Калi гэта так, яна атрымлiвае ўсё пры ўмове, што яе муж бярэ прозвiшча сям'i...
- Так, i расказ Бараўза пра настрой сэра Гервазы ў гэты вечар трохi насцярожвае. У гуморы, нечым задаволены! Гэта не адпавядае нiчыiм словам.
- А яшчэ тут ёсць мiстэр Фобз. Надзвычай карэктны, надзвычай строгi, за iм - старая i агульнапрызнаная фiрма. Але юрысты, нават самыя рэспектабельныя, вядомыя тым, што яны прысвойваюць грошы свайго клiента, калi ў самiх нявыкрутка.
- Я думаю, вы робiцеся трохi меладраматычным, Пуаро.
- Вы лiчыце, што мае iдэi занадта падобныя на кiно? Але часта жыццё маё, Рыдл, надзiва падобнае на кiно.
- У Вестшыры пакуль што не было такога, - сказаў галоўны канстэбль. Лепей мы скончым нашы размовы з астатнiмi, як вы думаеце? Позна ўжо. Мы не бачылi яшчэ Рут Шэвенi-Гарэ, а яна, напэўна, самая важная з усiх.
- Добра. Але ёсць яшчэ мiс Кардвэл. Можа, нам сустрэцца спачатку з ёю, бо гэта не зойме многа часу, а з мiс Шэвенi-Гарэ пагутарым напаследак.
- Слушная прапанова.
9
У той вечар Пуаро толькi зiрнуў на Сьюзен Кардвэл. Цяпер ён пiльней прыгледзеўся да яе. Разумны твар, падумаў ён, нельга сказаць, што прыгожы ў поўным сэнсе слова, але надзелены прывабнасцю, якой проста мiлавiдная дзяўчына магла б пазайздросцiць. Валасы пышныя, твар з густам дагледжаны. Назiральныя вочы.
Пасля некалькiх папярэднiх пытанняў маёр Рыдл сказаў:
- Я не ў курсе, як блiзка вы знаёмыя з гэтай сям'ёй, мiс Кардвэл?
- Я iх зусiм не ведаю. Х'юга зрабiў так, каб мяне сюды запрасiлi.
- Дык вы сябруеце з Х'юга Трэнтам?
- Такi мой статус у гэтым доме: сяброўка Х'юга Трэнта. - Сьюзен Кардвэл усмiхалася, працяжна вымаўляючы словы.
- Вы даўно знаёмы з iм?
- О, не, усяго нейкi месяц. - Яна зрабiла паўзу, а потым дадала: - Я тут у якасцi нявесты.
- I ён прывёз вас пазнаёмiць са сваiмi?
- О, божа, зусiм не так! Мы трымалi гэта ў глыбокай тайне. Я проста прыехала на разведку. Х'юга казаў мне, што iх сям'я - як вар'яцкi дом. Я вырашыла: прыеду сама i пагляджу. Небарака Х'юга - мiлы пястун, але ў яго не варыць як след галава. Становiшча, ведаеце, было досыць крытычнае. Нi ў Х'юга, нi ў мяне - нiякiх грошай, а сэр Гервазы, галоўная надзея Х'юга, гарэў жаданнем ажанiць свайго пляменнiка з Рут. Х'юга, ведаеце, трохi слабавольны. Ён мог згадзiцца на гэты шлюб, разлiчваючы развесцiся потым.
- Такая iдэя не вабiць вас, мадэмуазель? - мякка запытаўся Пуаро.
- Абсалютна. Рут магла б атрымаць усе i адмовiць яму ў разводзе цi яшчэ што. Я цвёрда рашыла: не зраблю i кроку ў Найтбрыдж Святога Поля, пакуль не змагу з'явiцца сюды, дрыжучы, з ахапкам лiлеяў у руках.
- Дык, значыць, вы прыехалi вывучыць сiтуацыю?
- Але.
- Еh biеn! - сказаў Пуаро.
- Вядома, Х'юга меў рацыю! Усе ў гэтай сям'i ненармальныя! За выключэннем Рут, тая, як быццам, нармальная. Яна залучыла сабе прыяцеля i ставiлася да iдэi шлюбу не з большым энтузiязмам, чым я.
- Вы маеце на ўвазе мiстэра Бараўза?
- Бараўза? Ды не! Рут не закахалася б у такога няшчырага чалавека.
- Дык хто ж быў прадметам яе захаплення?
Сьюзен Кардвэл памаўчала, працягнула руку па цыгарэту, запалiла i адказала:
- Лепей вы пацiкаўцеся пра тое ў яе. Урэшце, што мне да таго.
Маёр Рыдл запытаўся:
- Калi апошнi раз вы бачылi сэра Гервазы?
- Надвячоркам, калi была гарбата.
- Вы не заўважылi чаго-небудзь нязвыклага ў яго паводзiнах?
Дзяўчына пацiснула плячыма.
- Ён быў як заўсёды.
- Што вы рабiлi пасля гарбаты?
- Гуляла ў бiльярд з Х'юга.
- Больш вы не бачылi сэра Гервазы?
- Не.
- А як вы ўспрынялi стрэл?
- З гэтым было трохi дзiўна. Разумееце, мне здалося, што быў першы гонг, таму я хуценька пераапранулася, выскачыла з пакоя, пачула, як я падумала, другi гонг i кiнулася ўнiз па лесвiцы. У першы вечар я спазнiлася на адну хвiлiну на абед, i Х'юга сказаў мне, што гэта амаль перакрэслiла нашы надзеi на Старога. Вось я i пабегла ўнiз. Х'юга быў якраз перада мною, i тады пачуўся нейкi дзiўны трэск, i Х'юга сказаў: гэта корак ад шампанскага; але Снэл запярэчыў; дарэчы, i я не думала, што той гук даляцеў са сталовай. Мiс Лiнгард лiчыла, што ён пачуўся зверху, але ўрэшце мы сышлiся на зваротнай успышцы аўтамабiля, гурмой рушылi ў гасцiную i забылiся пра гэта.
- Вам нiколi не прыходзiла, хоць на момант, думка, што сэр Гервазы мог застрэлiцца? - запытаўся Пуаро.
- Ну, як такое магло прыйсцi мне ў галаву? Стары, здавалася, цешыўся жыццём i сабою. Я не магла i падумаць, што ён зробiць такое. I не магу здагадацца, чаму ён гэта зрабiў. Вiдаць, толькi таму, што быў ненармальны.
- Нешчаслiвая падзея.
- Вельмi, для Х'юга i мяне. Ён, як быццам, нiчога не пакiнуў Х'юга, цi амаль нiчога.
- Хто вам сказаў гэта?
- Х'юга выпытаў у старога Фобза.
- Ну што ж, мiс Кардвэл... - Маёр Рыдл хвiлiнку падумаў. - Вiдаць, гэта ўсё. Як вы лiчыце, мiс Шэвенi-Гарэ адчувае сябе дастаткова добра, каб прыйсцi i пагаварыць з намi?
- О, я думаю, яна зможа прыйсцi. Я скажу ёй.
Пуаро ўмяшаўся:
- Адну хвiлiнку, мадэмуазель. Цi бачылi вы гэта раней?
Ён працягнуў аловак, падобны на кулю.
- Ага, бачыла, калi мы гулялi ў брыдж сёння пасля поўдня. Гэта старога палкоўнiка Бэры, я думаю.
- Ён забраў яго пасля робера?
- Чаго не ведаю, таго не ведаю.
- Дзякую, мадэмуазель. Гэта ўсё.
- Добра, я скажу Рут.
Рут Шэвенi-Гарэ ўвайшла ў пакой, як каралева. Твар яе быў свежы, галава высока ўзнята. Але вочы, як i вочы Сьюзен Кардвэл, пазiралi ўважлiва. На ёй была тая ж сукенка бледна-абрыкосавага колеру, што i тады, калi Пуаро прыехаў. Сукенку аздабляла прышпiленая да пляча ружа густога колеру самон*. Гадзiну назад яна была свежая i яркая, а цяпер прывяла.
* Аранжава-ружовы колер.
- Дык што?.. - абазвалася Рут.
- Мне вельмi няёмка турбаваць вас, - пачаў маёр Рыдл.
Яна перабiла яго:
- Вядома, вы павiнны патурбаваць мяне. Вы павiнны патурбаваць кожнага. Аднак, я магу сэканомiць ваш час. Я ўяўлення не маю, чаму Стары скончыў жыццё самагубствам. Адзiнае, што магу вам сказаць: гэта анi не падобна на яго.
- Вы не заўважылi ў яго сённяшнiх паводзiнах чаго-небудзь нядобрага? Цi не быў ён у дэпрэсii або празмерна ўзбуджаны - цi хоць што было анармальнае?
- Не думаю. Я не заўважыла...
- Калi вы апошнi раз бачылi яго?
- Калi мы пiлi гарбату.
Пуаро спытаўся:
- Вы не заходзiлi ў кабiнет - пазней?
- Не. Апошнi раз бачыла яго ў гэтым пакоi. Ён сядзеў вось тут.
Яна паказала на крэсла.
- Зразумела. Вам знаёмы гэты аловак, мадэмуазель?
- Аловак палкоўнiка Бэры.
- Вы яго бачылi нядаўна?
- Я сапраўды не памятаю.
- Вам вядома што-небудзь пра... нязгоду памiж сэрам Гервазы i палкоўнiкам Бэры?
- Вы маеце на ўвазе гiсторыю з "Пэраган рабэ компанi"?
- Але.
- Думаю, што так. Стары быў раз'юшаны гэтым!
- Ён, магчыма, лiчыў, што яго ашукваюць?
Рут пацiснула плячыма.
- Ён нiчога не разумеў у фiнансах.
- Цi магу я задаць вам пытанне, мадэмуазель, - сказаў Пуаро, - трохi дзёрзкае пытанне?
- Вядома, калi вы жадаеце.
- Яно такое: цi шкадуеце вы, што ваш... бацька памёр?
Яна са здзiўленнем паглядзела на яго.
- А як жа, шкадую. Я не ўпадаю ў сентыментальнасць, але мне будзе не хапаць яго... Я любiла Старога. Так мы, Х'юга i я, называлi яго заўсёды. "Стары" - разумееце, нешта некшталт першабытнага антрапоiда-малпы сапраўднага патрыярха радавой справы. Гэтыя словы гучаць як быццам непаважлiва, але за iмi - глыбокая прыхiльнасць. А так ён быў самы безгаловы асёл на свеце!
- Вы мяне зацiкавiлi, мадэмуазель.
- У Старога быў авечы розум! Шкада, што даводзiцца так гаварыць, але гэта праўда. Ён быў няздатны нi да якой разумовай працы. Майце на ўвазе, гэта была яркая асоба. Фантастычна адважная i гэтак далей! Ён мог смела iсцi на полюс альбо бiцца на дуэлях. Я ўпэўнена, ён так выхваляўся таму, што ведаў - у галаве ў яго мала клёку. Кожны мог узяць верх над iм.
Пуаро дастаў лiст з кiшэнi.
- Прачытайце, мадэмуазель.
Яна прачытала лiст i аддала яму назад.
- Дык вось што прывяло вас сюды!
- Цi не наводзiць вас на якую-небудзь думку гэты лiст?
Яна адмоўна пакiвала галавой.
- Не. Гэта, напэўна, чыстая праўда. Любы мог абiраць беднага старога небараку. Джон кажа, апошнi перад iм агент ашукваў Старога направа i налева. Разумееце, ён быў такi велiчны i фанабэрысты, што нiколi не апускаўся да таго, каб заглыбiцца ў дэталi! Ён быў як запрашэнне махлярам.
- Вы, мадэмуазель, ствараеце зусiм iншы вобраз сэра Гервазы, чым той, агульнавядомы.
- О, так - у яго быў даволi добры камуфляж. Ванда, мая мацi, выручала яго, як умела. Ён быў такi шчаслiвы, важна iграючы ролю Ўсявышняга. Вось чаму, часткова, я рада, што ён нежывы. Гэта найлепш для яго.
- Я не зусiм разумею вас, мадэмуазель.
Рут задумлiва сказала:
- Яго хвароба прагрэсiравала. Не сёння-заўтра яго запраторылi б у вар'яцкi дом... Людзi пачалi ўжо гаварыць, так яно было...
- Цi ведалi вы, мадэмуазель, што ён абдумваў завяшчанне, паводле якога вы маглi б атрымаць яго грошы толькi тады, калi б выйшлi замуж за мiстэра Трэнта?
