Мопассан Де - Вечар (на белорусском языке)

Гi дэ Мапасан

Вечар

Пераклад: Сяргей Шупа

Сяржант Варажу атрымаў тыдзень звальнення i паехаў да сваёй сястры панi Падуа. Варажу служыў у Рэне. Ён прамантачыў усе свае грошы i, пасварыўшыся з сям'ёй, напiсаў сястры, што можа ахвяраваць дзеля яе вольным тыднем. Не сказаць, каб ён надта любiў панi Падуа, гэтую нiзенькую, нудлiвую, пабожную i заўсёды сярдзiтую жанчыну, але яму былi вельмi патрэбныя грошы, i таму ён згадаў, што з усёй яго раднi Падуа была адзiная, у каго ён яшчэ нiколi не вымагаў грошай.

Бацька Варажу, былы садоўнiк у Анжэ, якi цяпер ужо пакiнуў працу, зачынiў свой кашалёк перад сынам-шыбенiкам i таму не бачыў яго ўжо два гады. Яго дачка ўзяла шлюб з Падуа, былым служачым-фiнансiстам, калi той атрымаў пасаду збiральнiка падаткаў у Ване.

I вось Варажу выйшаў з цягнiка i, распытаўшы пра дарогу, накiраваўся да дома свайго швагра. Калi Варажу ўвайшоў у дом, пан Падуа быў якраз у сваiм кабiнеце i спрачаўся з брэтонскiмi сялянамi. Убачыўшы Варажу, Падуа падняўся з крэсла, падаў яму руку над сталом, заваленым паперамi, i прамармытаў: "Сядайце, я праз хвiлiну буду вольны". Ён сеў i прадоўжыў спрэчку.

Сяляне не разумелi нiчога з яго тлумачэнняў, збiральнiк падаткаў не разумеў iх доказаў. Ён гаварыў па-французску, яны - па-брэтонску, а клерк, што быў за перакладчыка, не разумеў, здаецца, нi яго, нi iх.

Гэта цягнулася вельмi доўга. Варажу паглядаў на свайго швагра i думаў: "Але ж ён i дурань!" Падуа было недзе каля пяцiдзесяцi, ён быў высокi, худы, кашчавы, павольны, аброслы валасамi. Яго калматыя выгнутыя бровы шапкамi вiселi над вачыма. На галаве ў яго быў машастовы каўпак з залатым фэстонам. У яго позiрку адбiвалася млявасць, як i ва ўсiм, што ён рабiў. Яго гаворка, рухi, думкi - усё было нейкае млявае. Варажу зноў падумаў: "Дурань!"

Сам жа ён быў гарласты скандалiст, якому найвялiкшымi ўцехамi ў жыццi былi карчма i публiчная дзеўка. Усё, што знаходзiлася па-за межамi гэтых полюсаў iснавання, было яму невядомае. Тлумлiвы пустабрэх, поўны пагарды да ўсiх, ён пляваў на ўвесь сусвет з вышынi сваёй некультурнасцi. Калi ён гаварыў: "Во гэта гулянка, каб яе халера!" - ён выказваў тым самым найвышэйшую ступень захаплення, на якую быў здатны яго розум.

Падуа нарэшце адправiў сваiх сялян i спытаўся:

- Як вы маецеся?

- Нiчога, як бачыце. А вы?

- Няблага, дзякую. Добра, што вы вырашылi да нас завiтаць.

- О, я ўжо даўно пра гэта марыў, але ж вы ведаеце, што ў войску не надта маеш свабоду.

- О, вядома, вядома, але ўсё адно вельмi добра.

- А ў Жазэфiны ўсё ў парадку?

- О, дзякую, у парадку, хутка вы яе ўбачыце.

- А дзе ж яна?

- Яна пайшла праведаць некаторых знаёмых. Тут у нас шмат знаёмых, i ўвогуле гэта вельмi прыстойны горад.

- Не сумняваюся.

Тым часам расчынiлiся дзверы i з'явiлася панi Падуа. Яна не спяшаючыся падышла да брата, падставiла яму шчаку i спыталася:

- Ты доўга тут чакаў?

- Не, недзе з паўгадзiны.

- А... а я думала, што цягнiк спознiцца. Хадзем у салон.

Яны прайшлi ў суседнi пакой, пакiнуўшы Падуа сам-насам з яго лiчбамi i падаткоўцамi.

Як толькi яны засталiся адны, панi Падуа сказала брату:

- Я тут шмат рознага чула пра цябе.

- I што ж ты, цiкава, чула?

- Кажуць, што ты распусцiўся, п'еш, улазiш у даўгi.

Ён састроiў здзiўленую мiну:

- Я? Нiколi ў жыццi!

- Ну, не кажы, я ўсё роўна ведаю.

Ён яшчэ спрабаваў абараняцца, але яна заткнула яму рот такой суровай праборкай, што ён змоўк. Тады яна сказала:

- Мы вячэраем а шостай, i да гэтага часу ты вольны. Я не магу пабыць з табой, бо маю шмат працы.

Застаўшыся адзiн, ён яшчэ вагаўся, не ведаючы, што выбраць - цi паспаць, цi пайсцi прагуляцца. Ён паглядзеў на дзверы ў спальню, пасля на дзверы, што вялi на двор, i выбраў двор.

Ён выйшаў i пачаў бадзяцца з шабляй на баку па сумным брэтонскiм мястэчку, такiм сонным, такiм цiхiм, такiм мёртвым на беразе затокi, што завецца Марб'ян. Ён пазiраў на шэрыя дамы, на рэдкiх прахожых, на пустыя вiтрыны i казаў цiха сам сабе: "Не надта вясёлая мясцiна. Чорт мяне сюды прынёс!"

Ён дайшоў да змрочнага порта, вярнуўся назад бязлюдным i пустым бульварам i калi ўвайшоў у дом, не было яшчэ пятае гадзiны. Ён кiнуўся ў ложак, каб паваляцца да вячэры.

Яго пабудзiла пакаёўка. Яна пагрукала ў дзверы i сказала:

- Вячэра пададзена, пане...

Ён спусцiўся ў салон.

У сырым пакоi, шпалеры ў якiм паадклейвалiся ўнiзе каля падлогi, на круглым стале без абруса стаяла мiса i тры талеркi.

Панi i пан Падуа ўвайшлi разам з Варажу.

Усе селi, муж i жонка перажагналi свае чэравы, i Падуа налiў усiм тлустай полiўкi.

Пасля полiўкi падалi ялавiчыну, такую тлустую, такую развараную, што яна распаўзалася. Сяржант жаваў яе павольна, стомлена, з агiдай i злосцю.

Панi Падуа спыталася ў мужа:

- Ты пойдзеш сёння да пана Першага прэзiдэнта?

- Пайду, дарагая.

- Не баўся доўга. Ты так кожны раз стамляешся, калi да некага iдзеш. Ты з тваiм благiм здароўем не створаны для свецкага жыцця.

I яна пачала гаварыць пра местачковае таварыства, пра цудоўнае таварыства, у якiм з павагай прымалi пана i панi Падуа дзеля iх рэлiгiйных пачуццяў.

Пасля прынеслi яблычнае пюрэ i кiлбасы, каб ушанаваць госця.

Потым быў сыр. На iм усё скончылася. Кавы не было.

Калi Варажу зразумеў, што будзе вымушаны гэты вечар заставацца з сястрою, выслухоўваць яе папрокi i вымовы, не маючы нават магчымасцi прапусцiць чарачку, ён адчуў, што не вытрымае гэткае пакуты, i заявiў, што яму трэба зайсцi ў жандармерыю, каб уладзiць нейкiя праблемы са звальненнем.

I як толькi прабiла сем гадзiн, ён уцёк з дому.

Выскачыўшы на вулiцу, ён перш за ўсё абтросся, як сабака, што вылазiць з вады, буркочучы пад нос: "Але ж я i ўлiп, чорт мяне бяры!"

I ён пачаў шукаць кавярню, найлепшую кавярню ў мястэчку. Ён знайшоў яе на плошчы, пад двума лiхтарамi. Увайшоўшы, ён убачыў пяць-шэсць чалавек, якiя цiха пiлi i размаўлялi за маленькiмi столiкамi. Два гульцы ў бiльярд хадзiлi вакол стала з зялёным сукном, дзе качалiся i бiлiся адзiн аб адзiн шары.

Чулiся iх галасы: "Васемнаццаць, - дзевятнаццаць. - Не шанцуе. - О, добры ўдар! Выдатна! - Адзiнаццаць. - Трэба было бiць чырвоным. - Дваццаць. -Дванаццаць. А, што? Праўду казаў?"

Варажу папрасiў:

- Паўкубачка кавы i графiн каньяку, найлепшага.

Ён сеў i стаў чакаць.

Варажу прызвычаiўся бавiць вольныя вечары з сябрамi, сярод гоману, у тытунёвым дыме, i таму гэтае зацiшша, гэты спакой злавалi яго. Ён выпiў спачатку каву, пасля графiн каньяку, пасля яшчэ адзiн. I цяпер яму ўжо хацелася смяяцца, крычаць, спяваць, набiць каго-небудзь.

Ён сказаў сабе: "Чорт, быццам бы трохi падняўся настрой. Каб яшчэ дзе добра пагуляць!" I яму адразу ж прыйшла думка пайсцi пазабаўляцца да дзевак.

Ён паклiкаў гарсона:

- Гэй, афiцыянт!

- Слухаю пана.

- Скажыце, афiцыянт, дзе тут можна пазабаўляцца?

Гарсон здзiўлена паглядзеў на Варажу.

- Не ведаю, пане. Тут жа ж i можна!

- Як, тут? Што ж такое па-твойму "пазабаўляцца"?

- Не ведаю, пане, напэўна, выпiць добрага пiва цi добрага вiна.

- Дурань ты, а як жа паненкi?

- Паненкi? А...

- Ага, паненкi. Дзе iх можна тут знайсцi?

- Паненак?

- Ды паненак, паненак!

Гарсон падышоў блiжэй i цiха спытаўся:

- Вы маеце на ўвазе, дзе знаходзiцца завядзенне?

- Ну але, каб ты ляснуўся!

- Пойдзеце проста, пасля павернеце ў другую вулiцу ўлева, а пасля ў першую ўправа. Нумар пятнаццаць.

- Дзякуй, стары. Гэта табе.

- Дзякую пану.

I Варажу выйшаў, паўтараючы: "Другая вулiца ўлева, першая ўправа, нумар пятнаццаць". Але праз хвiлiну ён падумаў: "Другая ўлева, ну так, але калi я выйшаў з кавярнi, трэба было iсцi налева цi направа? А, халера з iм, там паглядзiм".

Ён пайшоў, павярнуў у другую вулiцу направа, пасля ў першую налева i стаў шукаць нумар пятнаццаць. Дом нумар пятнаццаць з выгляду быў даволi прыстойны, праз зачыненыя аканiцы з вокнаў другога паверха прабiвалася святло. Уваходныя дзверы былi адчыненыя, у калiдоры гарэла лямпа. Сяржант падумаў: "Ну, гэта напэўна тут".

Ён увайшоў, але нiхто не сустракаў, i таму ён пачаў гукаць: "Гэй! Гэй!"

З'явiлася маленькая пакаёўка. Заўважыўшы вайскоўца, яна спынiлася здзiўленая. Ён сказаў ёй:

- Здароў, дзетка. Дамы наверсе?

- Наверсе, пане.

- У салоне?

- У салоне, пане.

- Мне застаецца толькi падняцца?

- Падняцца, пане.

- Дзверы насупраць?

- Насупраць, пане.

Ён падняўся, адчынiў дзверы i ўбачыў у пакоi, ярка асветленым дзвюма лямпамi, люстрай i дзвюма свечкамi ў кандэлябрах, чатырох дам у дэкальтэ, якiя, як здавалася, некага чакалi.

Тры з iх, маладзейшыя, сядзелi з трохi напышлiвым выглядам на накрытых барвовым аксамiтам крэслах, а чацвёртая, якой было гадоў сорак пяць, папраўляла кветкi ў вазе. Яна была вельмi тоўстая, з-пад сукенкi з зялёнага шоўку тырчалi яе вялiзныя рукi i таўшчэзная, абсыпаная пудрай шыя.

Сяржант павiтаўся:

- Дзень добры, панi.

Старэйшая павярнулася, здзiвiлася, але кiўнула: