Яна церла руку пяском, але рука заставалася чорнай.
"Усё роўна ён скажа! Ён раскажа Аляксандры Iванаўне. Ён скажа Жэнi i ўсiм".
Значыць, яна не выйдзе сёння на сцэну, не падорыць кветак i не пацiсне пiсьменнiку руку.
Проста дзiва, як не шанцуе ёй з кветкамi, якiя яна так любiць! То аддае iх хвораму хлопчыку, а той аказваецца Колем, i зусiм iх не трэба было яму аддаваць, хаця гэта былi звычайныя саранкi.
I зараз - гэтыя пяшчотныя кветкi, якiя растуць толькi ў доме! Патрапiлi б яны да другой дзяўчынкi - колькi цудоўных i прыгожых гiсторый магло б з iмi здарыцца! А яна павiнна адмовiцца ад iх.
Таня страсянула з рукi кроплi вады i, не выцiраючы яе, пабрыла з раздзявальнi, не спяшаючыся нiкуды. Цяпер ужо ўсё роўна!
Яна ўзышла па прыступках, абiтых меднай палоскай па краi, i пайшла па калiдоры, заглядваючы ў вокны, каб убачыць на двары сваё дрэва, якое парой суцяшала яе. Але i яго не было. Яно расло не тут, яно расло пад iншымi вокнамi, з другога боку. А насустрач, перасякаючы ёй дарогу, iшоў па калiдоры пiсьменнiк. Яна ўбачыла яго, адарваўшыся на секунду ад акна.
Ён iшоў, таропка перастаўляючы ногi ў сваiх брызентавых ботах, без футра, у доўгай каўказскай кашулi з высокiм каўняром, перацягнутай у талii вузкай папружкай. I блiшчалi яго сярэбраныя валасы на патылiцы, блiшчаў сярэбраны пасак, i гузiкаў на яго доўгай кашулi Танi было не палiчыць.
Вось ён заверне за вугал калiдора да настаўнiцкай i знiкне назаўсёды.
- Таварыш пiсьменнiк! - крыкнула яна з адчаем.
Ён спынiўся. Ён павярнуўся кругом, як на спружыне, i пайшоў ёй насустрач, размахваючы рукамi i зморшчыўшы лоб, нiбы намагаўся загадзя ўспомнiць, што трэба гэтай дзяўчынцы, якая спынiла яго на дарозе. Цi не кветкi яна прынесла яму? Як шмат, як часта дораць яму кветкi! Ён не зiрнуў на iх нават.
- Таварыш пiсьменнiк, скажыце, вы добры?
Ён нахiлiў да яе твар.
- Не, скажыце, вы добры? - з мальбой паўтарыла Таня i павяла яго за сабой у глыбiню пустога калiдора.
- Таварыш пiсьменнiк, скажыце, вы добры? - паўтарыла яна ў трэцi раз.
Што ён мог адказаць на гэта дзяўчынцы?
- Чаго ты хочаш, дружок?
- Калi вы добры, то прашу вас, не падавайце мне рукi.
- А хiба ты зрабiла што-небудзь благое?
- Ды не, не тое! Я хацела сказаць другое. Я павiнна паднесцi вам кветкi, калi вы скончыце чытаць, i сказаць ад iмя ўсiх пiянераў дзякуй. Вы пададзiце мне руку. А як я вам падам? Са мной здарылася няшчасце. Паглядзiце.
I яна паказала сваю руку - худую, з доўгiмi пальцамi, усю выпацканую чарнiлам.
Ён сеў на падаконнiк i зарагатаў, прыцягнуўшы Таню да сябе.
Смех яго ўразiў яе яшчэ болей, чым голас, - ён быў яшчэ танчэйшы i звiнеў.
Таня думала:
"Ён, напэўна, добра спявае. Але цi зробiць ён тое, што я прашу?"
- Я зраблю так, як ты просiш, - сказаў ён ён.
Ён пайшоў, пасмейваючыся i размахваючы рукамi на свой асаблiвы манер.
Гэта была вясёлая хвiлiна ў яго доўгiм падарожжы. Яна прынесла яму задавальненне, i на сцэне ён быў таксама вясёлы. Ён сеў блiжэй да дзяцей i стаў чытаць iм, не дачакаўшыся, пакуль яны сцiхнуць. Яны перасталi. Таня, якая сядзела блiзка, увесь час слухала яго з удзячнасцю. Ён чытаў iм пра развiтанне сына з бацькам - вельмi горкае развiтанне, дзе кожны iшоў выконваць свой абавязак. I дзiўна: яго тонкi голас, якi так уразiў Таню, гучаў цяпер у яго кнiзе iнакш. У iм чулася цяпер медзь - звон трубы, на якi адгукалiся камянi, усе гукi, якiя Таня любiла болей, чым гукi струны пад ударамi пальцаў.
Вось ён скончыў. Вакол Танi крычалi i пляскалi ў далонi, яна ж не наважвалася выняць рукi з кiшэнi свайго швэдара, звязанага з грубай поўсцi. Кветкi ляжалi ў яе на каленях.
Яна глядзела на Аляксандру Iванаўну, чакаючы знаку. I вось усе сцiхлi, i ён адышоўся ад стала, закрыў сваю кнiгу, тады Аляксандра Iванаўна злёгку кiўнула Танi.
Таня ўзбегла па прыступках, не вымаючы рукi з кiшэнi. Яна наблiжалася да яго, хутка перабiраючы нагамi па дошках, потым пайшла павольней, потым спынiлася. А ён глядзеў у яе блiскучыя вочы, не рухаючыся.
"Ён забыўся, - падумала Таня. - Што будзе цяпер?"
Мароз прабег на яе скуры.
- Ад iмя ўсiх пiянераў i школьнiкаў... - сказала яна слабым голасам.
Але ён не забыўся. Ён не даў ёй скончыць: шырока раскiнуўшы рукi, падбег да яе, засланiў ад усiх i, узяўшы кветкi з яе моцна сцiснутай далонi, паклаў iх на стол. Потым абняў яе, i разам яны сышлi са сцэны ў залу. Ён нiкому не даваў да яе дакрануцца, пакуль з усiх бакоў не акружылi iх дзецi.
Маленькая дзяўчынка iшла перад iм i крычала:
- Дзядзя, вы жывы пiсьменнiк, сапраўдны цi не?
- Жывы, жывы, - гаварыў ён.
- Я нiколi не бачыла жывога. Я думала, ён зусiм не такi.
- А якi ж?
- Я думала, тоўсты.
Ён прысеў перад дзяўчынкай на кукiшкi i патануў сярод дзяцей, як у траве. Яны краталi яго рукамi, яны шумелi вакол, i нiколi самая гучная слава не спявала яму ў вушах так соладка, як гэты дзiўны крык, што аглушаў яго.
Ён на момант закрыў вочы рукой.
А Таня стаяла побач, амаль кранаючыся яго пляча. Раптам яна адчула, як нехта сiлiцца выцягнуць яе руку, схаваную глыбока ў кiшэнi. Яна ўскрыкнула i адсунулася. Гэта Коля трымаў яе руку за кiсць i цягнуў да сябе з усяе сiлы. Яна не давалася, сагнуўшы локаць, пакуль не аслабела рука. I Коля выняў яе з кiшэнi, але не падняў угору, як чакала Таня, а толькi моцна сцiснуў сваiмi рукамi.
- Таня, - сказаў ён цiха, - я так баяўся за цябе. Я думаў, што будуць з цябе смяяцца. Але ты малайчына! Не сярдуй на мяне, не сярдуй, я прашу. Мне так хочацца танцаваць з табой у школе на ёлцы.
Нi звычайнай усмешкi, нi ўпартасцi не пачула яна ў яго словах.
Ён паклаў сваю руку ёй на плячо, нiбыта вясёлы танец пачаўся зараз, i яны пачалi кружыцца.
Яна пачырванела, разгублена гледзячы на яго. Пяшчотная ўсмешка асвятлiла яе твар, напоўнiла вочы i вусны. I, нiчога не баючыся, яна таксама падняла сваю руку. Яна зусiм забылася на свае крыўды, i некалькi секунд яе перапэцканая худая рука ляжала на яго плячы.
Раптам Фiлька абняў абаiх. Ён запытальна глядзеў то на Таню, то на Колю, i бестурботны яго твар у гэты раз не выяўляў радасцi.
- Памiрылiся, значыць, - гучна сказаў ён.
Таня зняла руку з пляча Колi i апусцiла.
- Глупства ты гаворыш, Фiлька! - сказала яна, пачырванеўшы яшчэ больш. Ён толькi прасiў мяне, каб я запрасiла яго да сябе заўтра на свята. Але я не запрашаю. А наогул, няхай прыйдзе, калi яму так ужо хочацца.
- Так, так, -злёгку ўздыхнуў Фiлька, - заўтра Новы год, я памятаю - гэта тваё свята. Я прыйду да цябе з бацькам, ён прасiў мяне. Можна?
- Прыходзь, - паспешлiва сказала Таня. - Можа, у мяне не будзе сумна. Прыходзь, - сказала яна i Колю, дакрануўшыся да яго рукава.
Фiлька з сiлай працiснуўся памiж iмi, а за iм натоўп, якi iмкнуўся наперад, як шырокая рака, развёў iх.
XIV
Навагодняя ноч прыходзiла ў горад заўсёды цiхая, без завей, парой з чыстым небам, часам з тонкай iмглой, што загаралася ад кожнага мiгцення зоркi. А вышэй за гэтую iмглу, над ёй, у вялiзным на паўнеба крузе, хадзiў па сваёй дарозе месяц.
Гэтую ноч Таня любiла болей, чым самую цёплую ўлетку. Гэтай ноччу ёй дазвалялася не спаць. Гэта было яе свята. Свята ёсць свята, калi яно тваё i калi вакол цябе таксама радуюцца. А ў гэтую ноч у горадзе нiхто не спаў. Снег скiдвалi з тратуараў на дарогу i хадзiлi адзiн да аднаго ў госцi, i ўначы чулiся песнi, рыпелi крокi па снезе.
У гэты дзень мацi нiколi не працавала, i Таня, прыйшоўшы са школы, яшчэ з парога крычала:
- Стойце, без мяне пiражкоў не рабiце!
А мацi стаiць пасярод пакоя, i рукi ў яе выпацканы цестам. Яна адводзiць iх назад, як два крылы, якiя гатовы падняць яе ў паветра. Але мацi застаецца на зямлi. Яна нахiляецца да Танi, цалуе яе ў лоб i кажа ёй:
- Са святам цябе, Таня, з вакацыямi. А мы яшчэ нiчога не пачыналi рабiць, чакаем цябе.
Таня, кiнуўшы кнiгi на палiцу, спяшалася надзець сваю старэнькую ў чорных мушках сукенку. Яна ледзьве надзявала яе. Яе падрослае за год цела напаўняла яе, як вецер, што дзьме ў ветразь са спрыяльнага боку. I мацi, гледзячы на Танiны плечы, пачынала кiваць галавой:
- Вялiкая, вялiкая!
А Таня, не баючыся запэцкацца ў цесце, хапала яе ззаду за рукi i, падняўшы невысока ад зямлi, праносiла праз увесь пакой.
- Ты надарвешся! - крычала спалохана мацi.
Але мацi была лёгкая. Лягчэй вязанкi сухой травы была гэтая ноша для Танi.
Яна асцярожна апускала яе на падлогу, i абедзве глядзелi, сумеўшыся, на старую, што стаяла ў дзвярах.
- Падурнелi абедзве, - гаварыла старая, - забылiся на цеста!
I тады надыходзiлi самыя прыемныя гадзiны. Усё, што ўвечары Таня пiла i ела i чым частавала сяброў, - усё яна рабiла сама. Яна церла чорнае зерне маку, выцiскаючы з яго белы сок, падобны на малако адуванчыка. Яна бегала штохвiлiны ў кладоўку. А ў кладоўцы такi страшэнны холад! Усё змерзлася. Усе рэчывы змянiлi свой выгляд, свой стан, на якi асудзiла iх прырода. Мяса было цвёрдае, як камень. Таня пiлавала яго маленькай пiлкай. А малако кавалкамi ляжала на палiцы. Таня крышыла яго нажом, а з-пад нажа сыпалiся ёй на рукi доўгiя валокны i пыл, падобны на пыл канiфолi. Потым яна прыносiла хлеб. Ён сiвеў у кладоўцы, як стары. З кожнай яго поры веяла смерцю. Але Таня ведала, што ён жывы, што ўсё жыве ў яе кладоўцы. Нiшто не памерла. Яна ставiла мяса i хлеб на агонь i давала iм жыццё. I мяса мякчэла, пускаючы сок, малако пакрывалася пенай, i хлеб пачынаў дыхаць.
