Потым Таня хадзiла на лыжах у гай. Яна збягала па палогаму схiлу ўнiз, дзе з-пад снегу былi бачны толькi вярхушкi маладзенькiх пiхтаў. Яна выбiрала адну, самую маладую, хвоя якой была больш блакiтная. Яна зразала яе вострым нажом i на плячах прыносiла дахаты.
Гэта было маленькае дрэўца, якое Таня ставiла на табурэт. Але i на маленькай пiхце знаходзiла яна некалькi кропель смалы, якую любiла жаваць. I пах гэтай смалы доўга жыў у хаце.
Упрыгожанняў на пiхце было мала: яе блакiтная хвоя, на якой блiшчала ад свечак канiцель, па галiнах спаўзалi срэбныя танкi, залатыя зоркi спускалiся на парашутах унiз. Вось i ўсё.
Але як добра было ў гэты шчаслiвы дзень! Заходзiлi госцi, i Таня радавалася сябрам. А мацi заводзiла для iх патэфон, якi прыносiла з сабой з бальнiцы.
I сёння павiнна быць не горш. Прыйдзе iх бацька, прыйдзе Коля... Цi прыйдзе ён?
"Я, здаецца, пакрыўдзiла яго зноў, - падумала Таня. - Навошта? Якая дзiўная iстота чалавек, калi два словы, сказаныя дурным хлопчыкам Фiлькам, могуць замуцiць ягоную радасць, затрымаць добрыя словы, што гатовы вырвацца з сэрца, спынiць працягнутую для сяброўства руку!"
Танi захацелася паглядзець на сваё плячо, дзе нядаўна некалькi секунд ляжала рука Колi. Нiякага знаку не было на плячы.
Але затое, павярнуўшы галаву, убачыла яна мацi, што ўважлiва глядзела на яе.
Мацi трымала яе дзённiк - школьную ведамасць. Не ўсё было ў гэтым сшытку так выдатна, як раней, але мацi ў гэты раз маўчала. I позiрк яе, звернуты да дачкi, быў задумлiвы i жаласлiвы, нiбы разглядвала яна не Таню, а маленькую iстоту, якую некалi гушкала на каленях.
Мацi была ўжо апранута ў святочную сукенку з чорнага шоўку. I як стройна трымалася сёння яе галава, якiмi цяжкiмi i блiскучымi былi валасы на патылiцы! Хiба ёсць у свеце чалавек, прыгажэйшы i мiлейшы за яе?
"Як не можа зразумець гэта бацька?" - падумала Таня.
Некалькi ватных пушынак прычапiлiся да сукенкi мацi. Таня садзьмула iх сваiм дыханнем.
- Хутка прыйдзе бацька, - сказала яна.
- Так, я чакаю, - сказала мацi, - i Надзея Пятроўна прыйдзе. Я прасiла яе прыйсцi.
- Лепш бы яна не прыходзiла! - мiжволi ўсклiкнула Таня.
- Чаму, Таня? - запытала мацi.
- Не трэба.
- Чаму ж усё-такi, неразумнае дзiця?
Але замест адказу Таня пакружыла мацi вакол свайго маленькага дрэўца, увесь час баючыся, што, можа стацца, i дарослыя прыкiдваюцца таксама, як i дзецi: яна кружыла яе доўга.
Рып крокаў i тупат на ганку спынiў iх гульню.
- Тата прыйшоў, - сказала мацi са смехам. - Перастань.
Таня адскочыла ў кут.
- Коля прыйшоў, - сказала яна, пабялеўшы.
Але не, гэта прыйшлi iншыя - тры дзяўчынкi, з якiмi Таня сябравала ў атрадзе.
Таня выйшла да iх з кутка.
- А танцаваць у цябе можна? - запыталiся дзяўчынкi, хаця з марозу вочы iх нiчога не бачылi i твары былi чырвоныя.
- Можна. Сёння ўсё можна! - сказала Таня. - Я зараз завяду патэфон.
Гучная музыка запоўнiла ўвесь дом, як сонца, залiла яго гукамi, набiла да самага даху.
Потым прыйшоў бацька з Надзеяй Пятроўнай. Ён некалькi разоў абняў Таню i павiншаваў яе са святам, а Надзея Пятроўна падарыла ёй тарбасы i маленькую даху, усю вышытую бiсерам.
А Колi не было.
I мацi запытала:
- А дзе ж Коля?
- Вось упартае хлапчаня! - сказаў бацька. - Нi за што не хацеў iсцi разам з намi. У мяне, кажа, свой падарунак Танi, я прынясу яго сам.
Услед за iмi прыйшоў Фiлька з бацькам, з мацi i з трыма маленькiмi братамi, якiя прыехалi на сабаках да яго ў горад. Усе яны былi смуглыя i сталi ў рад перад Таняй, пакланiўшыся ёй, як гаспадынi, нiзка. Потым усе, як адзiн дасталi з кiшэняў хусткi, складзеныя ў чатыры столкi, i выцерлi iмi насы. I паляўнiчы ганарыўся iх паводзiнамi, а мацi спакойна курыла люлечку, абiтую меднымi цвiкамi. I цвiкi гэтыя блiшчалi пры свечках.
Дзяцей падымалi на рукi, i Таня цалавала iх, усiх без разбору, зрэдку аглядаючыся на сваю мацi. Тая ўвесь вечар стаяла з Надзеяй Пятроўнай, трымаючы яе пад руку, хаця Таня ўжо некалькi разоў намагалася iх разлучыць: то прасiла патрымаць яе маленькую даху, то памагчы надзець тарбасы. Але кожны раз, з усмешкай паляпаўшы Таню па плячы, мацi вярталася на сваё месца да Надзеi Пятроўны, па-сяброўску размаўляючы з ёй.
Госцi зноў папрасiлiся танцаваць.
Таня падышла да патэфона, радуючыся, што хоць на секунду можа павярнуцца да ўсiх спiной.
Яна старанна круцiла ручку, i чорны блiскучы круг круцiўся перад яе вачыма, i, працавiтая, як конь, iголка хадзiла па сваёй баразёнцы. Яна спявала ў тры галасы i спявала ў адзiн, яна iграла, iграла, нiбы цэлы хор медных труб i флейт, як светлыя духi, пасялiўся на яе вастрыi.
А Колi не было.
- Дзе ж ён? - думала Таня з тугой.
За яе спiной, калышучы маленькую пiхту i вялiкi папяровы абажур пад столлю, танцавалi дзецi. З iмi разам танцаваў бацька. Ён быў вельмi вясёлы сёння i скакаў цудоўна, захапляючы дзяцей.
- Паглядзi, Таня, - гаварыла штохвiлiнна мацi, - гэта ж бацька танцуе!
- Так, - адказала Таня, - я бачу, мама, ён танцуе вельмi хораша.
Яна глядзела на бацьку. Але думкi i позiрк яе блукалi. I хутка яна злавiла сябе на тым, што бацька, i танец яго, i весялосць мала прыцягваюць яе ўвагу. А зусiм нядаўна колькi горкiх i салодкiх пачуццяў цяснiлася ў яе сэрцы пры адной толькi думцы пра бацьку! Што з ёй? Яна ўвесь час думае пра Колю.
"Дзе ён цяпер? У Жэнi сёння таксама ёлка".
Але тут Фiлька з братамi пачаў цiха кружыцца, пашыраючы круг. Яны закiдвалi ногi мякка, ледзь падымаючы iх з падлогi, i то адзiн з iх, то другi клiкаў да сябе Таню. Яны танцавалi танец, якi звычайна танцуюць вясёлыя эвенкi на пясчаным беразе Тугура ў час, калi ўзыходзiць над лесам месяц.
Таня ўвайшла ў iх кола. Яна танцавала, штохвiлiнна пазiраючы на дзверы.
- Малайцы! - крыкнуў у захапленнi бацька. - Чорт пабяры, мы будзем сёння весялiцца! Таня, папрасi ў мамы вiна. Я маю для вас яшчэ адзiн падарунак.
Мацi сказала:
- Бацька, не дурэй. Вiна iм нельга.
- Я ведаю цвёрда толькi адно, - сказаў бацька: - Нельга есцi воўчыя ягады. А вiна - па кроплi можна.
- Па кропельцы можна, - паўтарылi дзецi.
I нянька прынесла на вялiкiм падносе бутэльку салодкага вiна. А ўслед за нянькай зайшоў зусiм малады чырвонаармеец Фралоў. Ён быў у кажусе шафёра, усмiхаўся ўсiм хiтрай усмешкай, а ў руцэ трымаў вядро.
- Фралоў, дружок, - сказаў бацька, - пакажы-тка наш падарунак дзецям.
Дзецi самi зазiрнулi ў вядро, але ўбачылi там толькi снег.
- Што гэта? - спыталiся яны. - Тут снег i больш нiчога няма.
- А вось зараз, дзецi, - сказаў Фралоў.
I, запусцiўшы руку ў вядро, ён дастаў з-пад снегу вялiкi апельсiн, потым яшчэ два i яшчэ. Дзецi крыкамi сустрэлi гэтыя плады. Яны бралi iх у рукi i адразу ж клалi назад, таму што апельсiны былi халодныя i цвёрдыя. Трымаць iх было цяжка, як жалеза, якое доўга ляжала на марозе.
- Пачакайце, дзецi, - сказаў смеючыся бацька. - Iх трэба спачатку размарозiць. I тады - даю слова - яны спадабаюцца вам.
Ён апусцiў апельсiн у халодную ваду, i на паверхнi яго праз iмгненне выступiў лёд. Ён пакрываў яго тонкай скарынкай, i апельсiн блiшчаў, як шар на маленькай пiхце. Бацька ўдарыў па скарынцы нажом, яна раскалолася на часткi, i з асколкаў лёду, якiя раставалi хутка на далонi, выйшаў круглы i свежы плод. Незнаёмы i цудоўны на Поўначы быў ягоны пах i колер. I маленькi брат Фiлькi баяўся яго i не еў.
Сам жа Фiлька прынёс свой апельсiн бацьку.
- З'еш яго, - сказаў паляўнiчы, без усялякага здзiўлення гледзячы на гэты дзiўны плод. - Ён падараваны табе сябрамi i не можа быць шкодным. Калi б ён не быў такi вялiкi, я палiчыў бы яго за ягаду, што ўпала з рабiны на зямлю, i пачысцiў бы iм сваю люлечку, на якой медзь так хутка цямнее ад холаду ў нашым лесе. Аднак, - дадаў ён з гонарам, - рабiна ў нас таксама бывае буйная перад марозам.
Ён адхiлiў апельсiн рукой. Ён быў ужо стары i не хацеў аддаваць перавагу таму, што не расло ў яго родным лесе.
Тады Фiлька сунуў свой апельсiн за пазуху, каб падзялiцца iм з Таняй. Нiчога не мог ён з'есцi адзiн - нi салодкага кораня, якi знаходзiў у лесе, нi веснавой абалоны лiп, нi чмялiнага мёду, нi кiслага соку мурашак.
Але Танi не было ў натоўпе яе гасцей. Куды яна пайшла? Яна была сёння сумная.
Фiлька зазiрнуў у другi пакой, дзе было цёмна i на ложках ляжалi футры.
Яе i тут не было. Тады ён пайшоў на кухню i ў сенцах убачыў Таню. Яна непрыкметна прабiралася да дзвярэй. Яна была апранутая ў кажушок i, нагнуўшыся, зацягвала на шчыкалатках раменьчыкi сваiх новых тарбасаў.
Фiлька моўчкi адсунуўся, засланiў яе ад позiркаў гасцей.
Таня выйшла на ганак. Паветра слупамi падымалася ўгору. I на страшэннай вышынi ператваралася ў тонкiя аблокi, што валачылiся па асветленым небе. I скрозь iх, нiбы скрозь празрыстае шкло, затуманенае дыханнем, глядзеўся невялiкi халодны месяц.
Таня ступiла на снег, стараючыся не рыпець. Лёгкая зiхатлiвая iмгла пасыпалася ёй на плечы, на твар. Яна правяла рукой па сваёй непакрытай галаве i выйшла за вароты. Яна перабегла вулiцу i спынiлася ля дома, дзе жыла Жэня. Яна ўся патанула ў сумётах.
Таня прысела на снег i пасядзела трохi, саромеючыся зазiрнуць у акно. Потым стала на сумёт. Акно было якраз перад вачыма. I скрозь шкло было бачна святло, падобнае на месяц сваёй смутнай белiзной. Гэта гарэлi свечкi на ёлцы. А вакол яе рухалiся дзецi. Ценi iх праплывалi мiма нерухомага позiрку Танi, i ў кожнай яна пазнавала Колю.
