Padşah özünü saxlaya bilməyib dedi (падишах, себе не сумев сдержать, сказал):
— A kişi, sənin bu boyda dərdin var idi (мужик, у тебя такая/таких размеров/ печаль была: boy — раземер, длина), bəs niyə üzünə baxana (но почему, когда на тебя смотрели) elə hırıldayıb gülürdün (так хохотал, смеялся)?
Dedim:
— Mənim qayırdığım qılmc daşı parça-parça eləyir, bu olan iş deyil.
Cəlladlar gedib əhvalatı padşaha söyləyirlər. Padşah inanmır. Amma padşahın vəziri ağıllı adam idi. O, başlayır şübhələnməyə ki, yəqin darğanın qılınca tamahı düşüb, dəyi-şib, əvəzinə ayrısım verib. Başlayır bu sirri öyrənməyə. Bu tərəfdən də mən hər yerdə padşahın elədiyi zülmü camaata söyləyirdim.
Padşah özünü saxlaya bilməyib dedi:
— A kişi, sənin bu boyda dərdin var idi, bəs niyə üzünə baxana elə hırıldayıb gülürdün?
Kişi dedi (мужик сказал):
— Qonax qardaş (брат: «брат-гость»), bir az səbrin olsun (немного терпения: «немного терпения пусть будет у тебя»), qoy sözümü danışım (разреши, расскажу: söz — слово; danışmaq — говорить, рассказывать), elə bu saat (как раз) deyəcəydim niyə mən həmişə gülürdüm (уже говорил, почему я постоянно смеюсь). Sözümü kəsdin (меня перебил: kəsmək — резать, отрезать). İndi deyim (сейчас скажу), onun da səbəbini bil (знай же и на это причину). Elə ki, mən padşaha lənət oxumağa başladım (вот так я падишаха проклинать начал: lənət — проклятие, анафема; oxumaq — петь), bu söz gedib padşahın qulağına çatdı (эти слова до падишаха дошли: çamaq — достигать, доходить). Bu dəfə vəziri yanıma göndərdi ki (на этот раз визиря ко мне послал, чтобы), əgər bir də mənim zalımlığımnan danışsa (мол, если он еще раз заговорит о моей жестокости), onu dar ağacından asdıracam (его на виселице повесить прикажу: dar ağacı — виселица; asmaq — вешать, подвешивать). Yox, əgər (а если) hər yerdə məni tərifləyib (везде меня будет расхваливать), gülüb-hırıldasa (смеяться, хохотать) onda onunla işim yoxdu (тогда оставлю его в покое: «с ним моего дела нет»). Vəzir padşahın bu əmrini mənə söyləyəndən sonra (после того, как визирь падишаховский этот приказ мне передал; …dən sonra — после того, как…) mən başladım (я принялся) üzdə həmişə yalandan gülüb-danışmağa (/на лицо/всегда понарошку смеяться и разговаривать: yalan — ложь, обман), amma ürəyimdə (но внутри) iki dəfə artıq (вдвое больше: dəfə — раз, bir dəfə — один раз; artıq — больше, свыше) qarğış tökməyə (проклинать). Mən gördüm ki (я увидел = понял что), yanıma gələn vəzir (пришедший ко мне визирь) həm insaflı (как справедливый: «и на справедливого /похож/»), həm də ağıllı adama oxşayır (так и умный человек: «и на умного человека похож»). Odu ki (так что), əhvalatı olduğu kimi (историю как есть) ona danışdım (ему рассказал). Vəzir dedi ki (визирь сказал, что), arxayın ol (будь спокоен: «спокоен будь»), bu iş olsa-olsa darğanın kələyidi (если это управляющего махинация), mən onu tapacam (я это раскрою).
Kişi dedi:
— Qonax qardaş, bir az səbrin olsun, qoy sözümü danışım, elə bu saat deyəcəydim niyə mən həmişə gülürdüm. Sözümü kəsdin. İndi deyim, onun da səbəbini bil. Elə ki, mən padşaha lənət oxumağa başladım, bu söz gedib padşahın qulağma çatdı. Bu dəfə vəziri yanıma göndərdi ki, əgərbir də mənim zalımlığımnan danışsa, onu dar ağacından asdıracam. Yox, əgər hər yerdə məni tə'rifləyib, gülüb-hırıldasa onda onunla işim yoxdu. Vəzir padşahın bu əmrini mənə söyləyəndən sonra mən başladım üzdə həmişə yalandan gülüb-danışmağa, amma ürəyimdə iki dəfə artıq qarğış tökməyə. Mən gördüm ki, yanıma gələn vəzir həm insaflı, həm də ağıllı adama oxşayır. Odu ki, əhvalatı olduğu kimi ona danışdım. Vəzir dedi ki, arxaym ol, bu iş olsa-olsa darğanın kələyidi, mən onu tapacam.
Padşah özünü saxlaya bilməyib (падишах, не сдержавшись: себя сдержать не смог) bir də soruşdu (снова спросил):
— Qardaş, bəlkə padşahı aldadıblar (брат/друг, может, падишаха обманули). Onda nə taxsır var (какая его вина: «у него какая вина есть»)? Kişi dedi (мужик сказал):
— Qonax qardaş (гость мой: «гость брат»), niyə uşax kimi danışırsan (почему ты рассуждаешь как ребенок: «почему ребенок как разговариваешь»)? Elə əsl taxsır ondadır da (это ведь он виноват: «ведь настоящая вина у него»; əsl — настоящий, подлинный, taxsır — вина). Bəlkə biri gəlib yalandan deyəcək ki (может, кто-то будет врать: «может, один придет, понарошку скажет что»), mənim xoruzum gündə yüz yumurta yumurtlayır (/что/ мой петух в день сто яиц несет), gərək padşah ona inansın (падишах и в это должен поверить: «должен падишах в это поверить»)? Belə padşaha ağılsız adam deyərlər (такого падишаха только глупым можно назвать: «такому падишаху глупый человек скажут»). Mən özüm dəmirçi adamam (я сам кузнец; adam — человек), amma bilirəm ki (но знаю, что), padşahın gərək ağıllı (падишах должен быть умным), tədbirli (рассудительным; tədbir — предосторожность, осмотрительность), dünyagörmüş adamdan ola (многое повидавшим человеком: dünya — мир, свет), onların sözlərini də eşidəndən (и после того, как чужие речи услышит: «их слова услышав») sonra bir özü yoxlaya (после и сам проверить должен: «потом один сам проверит»; bir — здесь как «и»), bəlkə elə onu alladırlar (может, так его обманывают). Nə olardı ki (что было бы, если бы), ya padşah (или падишах), ya da onun adamlar (или же его люди) məni yanlarına çağırıb (меня к себе призвав) soruşaydılar ki (спросили, что), ay yazıx (ай, бедалага), axı sənin taxsırın nədi (ведь твоя вина в чем: axı — ведь)? Mən də açıb düzünü deyəydim (я бы им правду сказал: «я бы, открыв, правду сказал»), onda qolumu da kəsməzdilər (тогда бы мне и руки не отрубили бы).
Padşah özünü saxlaya bilməyib bir də soruşdu:
— Qardaş, bəlkə padşahı aldadıblar. Onda nə taxsır var? Kişi dedi:
— Qonax qardaş, niyə uşax kimi danışırsan? Elə əsl taxsır ondadı da. Bəlkə biri gəlib yalandan deyəcək ki, mənim xoruzum gündə yüz yumurta yumurtlayır, gərək padşah ona inansın. Belə padşaha ağılsız adam deyərlər. Mən özüm də-mirçi adamam, amma bilirəm ki, padşahın gərək ağıllı, tədbirli, dünyagörmüş adamlan ola, onların sözlərini də eşidən-dən sonra bir özü yoxlaya, bəlkə elə onu alladırlar. Nə olardı ki, ya padşah, ya da onun adamlan məni yanlanna çağırıb soruşaydılar ki, ay yazıx, axı sənin taxsırın nədi? Mən də açıb düzünü deyəydim, onda qolumu da kəsməzdilər.
Padşahla vəzir bir-birinə baxıb (падишах с визирем друг на друга посмотрев) gördülər ki (поняли что: görmək — видеть, подмечать), bu kişinin dərdi (у этого мужчины печаль) hamıdan çoxdu (больше всех). Gecədən xeyli keçmişdi (было далеко за полночь: «от ночи много прошло»). Odu ki, getdilər yatmağa (вот и пошли спать). Yatağa girdilərsə də (хотя и были они в спальне: «в спальную комнату хотя и вошли»), yata bilmədilər (заснуть не могли). Vəzir padşaha yaxınlaşıb dedi (визирь, к падишаху приблизившись, сказал):
— Yadınıza gəlirmi (помните: yada gətirmək — припомнить, вспомнить), bu kişinin qollarının kəsilməsinə (этому мужику руки отрубить) siz əmr vermişdiniz (вы приказ дали)...
Padşah dedi:
— Vəzir, yaxşı yadımdadı (визирь, хорошо помню). Mən indi başa düşürəm ki (я сейчас понимаю, что : başa düşmək — понимать, осознавать), bütün əmrləri belə vermişəm (все приказы так отдавал). Lap əbləh olmuşammış (каким же я был глупцом: «совсем глупым был»). Öz adamlarıma inanıb (своим людям поверив), özgələrinin sözünə qulaq da asmamışam (других даже не слушал: «чужих слов уши даже не вашал»; qulaq asmaq — слушать, внимать). Bir də mənim torpağımdakı (и моей земли = что на моей земле) adamların dərdli, qəmli olmalarının də səbəbi (люди горестные и печальные, причиной тому) deyəsən elə özüm olmuşam (наверное, сам же я и был). Çünki biz rast olduğumuz adamların hamısı (потому что все люди, с которыми мы встречались: «потому что нами встреченные люди все») padşahın zülmündən danışırlar (говорили о тирании падишаха: «о падишаха тирании говорили»). Mən bu gündən (я с этого дня) zalımlığımdan əl çəkirəm (с жестокостью покончу: əl çəkmək — прекращать, заканчивать). Bundan sonra lap atam da olsa (теперь, пусть даже будет мой отец: bundan sonra — после этого; lap — очень, весьма, даже), hamıya bir göznən baxacaqam (все для меня будут равны: «на всех одним глазом буду смотреть»). Kasıb-kusuba, əlsiz-ayaqsızlara, qocalara, yetimlərə, dullara (беднякам, калекам, старикам, сиротам, вдовам) əl tutacaqam (буду помогать: əl tutmaq — помогать материально, идти навстречу). Amma vəzir (но визирь), gərək burdan gedəndən sonra (надо после ухода отсюда) darğanı yoxlayaq (управляющего проверить).
Padşahla vəzir bir-birinə baxıb gördülər ki, bu kişinin dərdi hamıdan çoxdu. Gecədən xeyli keçmişdi. Odu ki, getdilər yatmağa. Yatağa girdilərsə də, yata bilmədilər. Vəzir padşaha yaxınlaşıb dedi:
— Qibleyi-aləm, yadınıza gəlirmi, bu kişinin qollarmın kəsilməsinə siz əmr vermişdiniz...
Padşah dedi:
— Vəzir, yaxşı yadımdadı. Mən indi başa düşürəm ki, elə bütün əmrləri belə vermişəm. Lap əbləh olmuşammış. Öz adamlarıma inanıb, özgələrinin sözünə qulaq da asmamışam. Bir də mənim torpağımdakı adamların dərdli, qəmli olmalarının də səbəbi deyəsən elə özüm olmuşam. Çünki biz rast olduğumuz adamların hamısı padşahm zülmündən danışırlar. Mən bu gündən zalımlığımdan əl çəkirəm. Bundan sonra lap atam da olsa, hamıya bir göznən baxacaqam. Kasıb-kusuba, əlsiz-ayaqsızlara, qocalara, yetimlərə, dullara əl tutacaqam. Amma vəzir, gərək burdan gedəndən sonra darğanı yoxlayaq.
Vəzir dedi (визирь сказал):
— Şahım, o işi mən özüm yoxlaram (мой шах, это дело я сам проверю). Padşah dedi (падишах сказал):
— Vəzir, nə yoxlamaq (визирь, что за проверка), gedən kimi çağırıb deyərəm (как только уйдем, призову и скажу) qılıncı gətir (меч принеси), o da gətirər (он и принесет), sonra da boynunu vurduraram (потом ему голову отрублю: boynunu vurmaq — обезглавить, отсечь, казнить).
Vəzir dedi (визирь сказал):
— Elə sənin səhvin ordadı ki (как раз твоя ошибка в том), kələkbazdan doğruluq gözləyirsən (от лжеца правды ждешь: kələk — махинация, надувательство, плутня). Axı o bilir ki (а ведь он знает), qılıncı gətirib sənə görsətsə (если меч принесет и тебе покажет), işlərin üstü açılacax (это дело раскроется: üst — верх, верхняя часть), onda heç onu gətirərmi (в этом случае разве его принесет)? Bu işdə (в этом деле) tədbir lazımdı (осторожность нужна: tədbir — мера, предосторожность, осмотрительность). İndi o tədbiri mən görüm (сейчас эти меры я приму), sən də bax (а ты наблюдай).
Vəzir dedi:
— Şahım, o işi mən özüm yoxlaram. Padşah dedi:
— Vəzir, nə yoxlamaq, gedən kimi çağırıb deyərəm qılıncı gətir, o da gətirər, sonra da boynunu vurduraram.
Vəzir dedi:
— Elə sənin səhvin ordadı ki, kələkbazdan doğruluq gözləyirsən. Axı o bilir ki, qılıncı gətirib sənə görsətsə, işlərin üstü açılacax, onda heç onu gətirərmi? Bu işdə tədbir lazımdı. İndi o tədbiri mən görüm, sən də bax.
Bəli, səhər açıldı (так наступило утро), qonaqlar ev sahibinə halalxoş eləyib (гости, хозяина проблагодарив: ev — дом; halal — благоприобретенный, приобретенный честным путем) gəldilər öz yerlərinə (ушли восвояси: öz — свой, сам; yer — место, земля, почва). Padşah dedi (падишах сказал):
