Сваю смерць я, хоць смутна, ды памятаў. Уласна, гэта быў адзіны ўспамін, які перайшоў са мной з таго свету ў гэты. Аварыя. Віск тармазоў. З усяе моцы выварочваючы руль, спрабуючы аб’ехаць — каго ці што? — я ўрэзаўся ў слуп. А можа, у дрэва, разгледзець не паспеў. Так і апынуўся тут. І гадзіннік спыніўся без чатырнаццаці восем. Куды ж я так спяшаўся, што нават забыўся прышпіліцца?
— Ты вёз мяне ў радзільню, — глуха сказала Ася.
— Што? Мы былі знаёмыя? — Не можа быць! Не забыў бы я сваю жонку! І пярсцёнка няма на пальцы, а я насіў бы пярсцёнак, калі б ажаніўся.
— Не, — сказала яна ціха. — Таксі…
А як тут апынуўся Клякса? Гэтага я наогул не мог зразумець. Я яго збіў? Спрабаваў аб’ехаць, але не атрымалася? Ці ён мясцовы жыхар, правадыр з аднаго свету ў іншы? Я глядзеў на Кляксу, але ў яго бурштынавых вачах, вядома ж, не было адказаў на мае пытанні…
Такім чынам, сталі мы жыць у Рыпучай хацінцы ўтрох. Ася спраўлялася з мясцовым жыццём куды лепей за мяне. Не кажучы пра міскі з аладкамі, мясным рагу і шчодрымі кавалкамі чарнічнага пірага, што часцяком з’яўляліся на падваконні, яна ўжо некалькі разоў бачыла суседку, здалёку, са спіны… Я з заміраннем сэрца чакаў, калі ў дзверы пастукаюць, і на парозе з’явіцца пажылая пара.
Адносіны нашы з Асяй — ці то братэрскія, ці то сяброўскія, — станавіліся ўсё цяплей. Мы ніводнага разу не палаяліся сур’ёзна. Хіба што калі салілі рыжыкі, паспрачаліся наконт рэцэпту. Мы разам блукалі па лесе, разам гатавалі вячэру і мылі посуд. Ночы стаялі халодныя, і неўзабаве я з двара перабраўся назад, у хацінку, на адзіны ложак, якi — я не жартую! — стаў адчувальна шырэйшым, настолькі, каб хапала месца і мне, і Асі, і яе вялікаму жывату. Я падтыкаў ёй коўдру, а яна не будзіла мяне, калі я хроп. Клякса быў кімсьці накшталт нашага прыёмнага катовага, дзіцяці, і, увогуле, мы жылі як звычайная сям’я… ну, амаль як звычайная.
Ведаючы, што зіма не наступіць, тым не менш мы сур’езна рыхтаваліся да яе. Варылася сочыва з позніх чарніц, над печчу віселі нізкі баравікоў, сушыліся шыпшына ды дзікія яблыкі. Ася збірала нейкія зёлкі, вязала іх у пучкі і развешвала па хаце. Я лавіў рыбу. Мы вэндзілі яе. Не самая лепшая ежа на зіму, але іншай не было. Ды і, кажучы шчыра, я мала верыў у зіму. У гэтым нерухома замерлым свеціку стаяла вечная восень. Тая самая, у якой мы так і не даехалі з пункта А ў пункт Б…
Часам у маю галаву прыходзіла вар’яцкая думка: а што, калі ніколі не заводзіць гадзіннік? Так і жыць у развалюшцы пасярод лесу, у чорта на рогах, у паміжсвецці, якое часам здавалася мне чысцяцом, а часам галюцынацыяй. Але нельга ж так жыць вечна. Добра — я, а як Асі з яе дзевяцiмесячным жыватом? А як дзіцяці, якое так і не нарадзілася той нешчаслівай восеньскай ноччу?
Мы не размаўлялі пра гэта. Хутчэй, мы пра гэта маўчалі.
Неяк раніцай Ася выйшла ў двор, і я пачуў яе спалоханы выкрык. Выбег і знерухомеў. Было ад чаго. За два метры ад хацінкi стаяла лесвiца.
Прыпёртая да неба.
Я дык адразу і не сцяміў, навошта. Стаяў, задраўшы галаву, і дзівіўся на касыя перакладзiнкi, якія сыходзяць за аблокі. Гэта ж трэба — стаіць і не валіцца. Потым я азірнуўся на Асю — і падумаў тое ж самае. Яе твар быў пад колер вачам, шараваты. Дрыготкімі рукамі яна абдымала жывот і з жахам глядзела на мяне. Вось тады і я ўспомніў свае даўнія словы пра пачвару, якая спусціцца з неба.
— Ну ты і баязліўка, — я спрабаваў надаць голасу бестурботнасці, — падумаеш, лесвічка. Ды я яе зараз…
Я пхнуў яе нагой — і заскакаў, рыпаючы зубамі ад болю. Ася паспрабавала расхістаць рукамі, але ж лесвiца не ссунулася з месца. Як быццам была моцна прыкручана там, наверсе.
— Ідзі ў хату, — сказаў я. А што я яшчэ мог сказаць?
Мы замкнуліся і ўвесь дзень праседзелі, гледзячы ў акно. Лесвiца стаяла. Мы нерваваліся. Раз-пораз мне мроілася тоўстая лапа з кіпцюрамі, што высоўваецца з-за хмар і правярае лесвiцу на трываласць. А можа, першым з’явiцца хвост?
Ася зусім расклеілася, яе трэсла. І, што самае кепскае, — яе самаадчуванне, як у люстэрку, адбiвалася за акном: хвастаў дождж, зіхацелі маланкі, вецер шпурляў у вокны прыгаршчы пяску. Я і раней ведаў, што Ася кіруе тут усім — хлебам, соллю, кававымі слоікамі, суседзямі і надвор’ем, але не думаў, што ўсё настолькі сур’ёзна. Зрэшты, у гэтым быў і плюс. Сваёй паўнепрытомнай істэрыкай яна накруціла такую непагадзь, што ніводная пачвара не сунула б носа ўніз са сваіх утульных цёплых аблокаў.
Увечары стала зусім кепска — што ўсярэдзіне хацінкi, што знадворку. Ася дрыжала, і я абняў яе, каб сагрэць.
— Мы памром? — спытала яна.
— Ну не! Ты можаш памерці, толькі калі завядзеш гадзіннік. Пакуль час тут спыніўся, мы жывыя, нават калі чортаў тузін пачвар будзе грызці нашы костачкі.
— Хто табе сказаў? — недаверліва спытала яна.
— Ды ніхто, — я паціснуў плячамі. Я проста ведаў гэта з самага першага дня, як і тое, што ката клічуць Клякса, што за лесам ёсць возера, а ў возеры рыба. Гэтыя веды сядзелі ўва мне, як быццам хтосьці ўклаў іх унутр клапатлівай рукой, ды яшчэ і праверыў, ці добра трымаецца.
— І потым, я не называў бы гэта смерцю, — сказаў я, памаўчаўшы. — Адзін раз мы ўжо памерлі — але насамрэч проста перайшлі сюды. Хто ведае, куды мы пяройдзем, калі завядзём гадзіннік? Можа, там будзе чарговая хацінка і чарговы лес…
— А можа, не будзе нічога, — працягнула Ася ўпарта.
Калі яна заснула, я дастаў гадзіннічак з яе сумачкі і схаваў у надзейнае месца. Калі, вядома, можна назваць надзейным месцам рыпучую масніцу пад лаўкай.
А раніцай знік Клякса. Ужо як мы, на зайздрасць суседзям, клікалі яго, грукалі міскай і павабна шамацелі паперкамі, — усё было марна. Кот знік. А на бруднай зямлі ля хацінкi адбіліся нечыя велізарныя пяціпальцавыя сляды. На сцяне бялелі свежыя драпіны. Бог мой, ды тут кіпцюры большыя, чым мой нож. Мяркуючы па разварочанай загарадзі, пачвара сышла ў лес. А значыцца, нам сунуцца туды не варта. Хоць ката было шкада страшэнна. Я ледзь стрымліваў слёзы, што ўжо казаць пра Асю.
— Клякса! Коцічак! — крычала яна. Потым рашуча падняла з зямлі нейкі сук…
— Куды сабралася? — я ледзь паспеў схапіць яе пад локаць.
— За Кляксам! — заявіла Ася, і я жыва ўявіў, як дзіця ў яе ўлонні грозна сціснула кулачкі. Сапраўды, жанчына-ваяр. Не палкай заб’е, дык жыватом заштурхае.
Я ўзяў сучок з яе рук і лёгка пераламаў.
— На дровы добра. Для бойкі — не. І потым… баюся… наўрад ці ён яшчэ жывы….
— Але што як ён проста заблукаў? — прагаварыла Ася жаласна. — А што, калі ён цяпер сядзіць на дрэве і кліча нас? Ты ж не можаш ведаць дакладна!
З сумненнем паглядзеўшы на свой сцізорык, я паціснуў плячыма. Што ж, у лес дык у лес. Заадно праверым, ці меў я рацыю наконт гадзінніка і нашай так званай бессмяротнасці.
Сляды нябеснага візіцёра былі пагрозліва красамоўныя. Абадраная кара на старых дрэвах. Зламаныя ад кораня маладыя рабінкі з аб’едзенымі вяршынямі. Пабітыя і перавернутыя карчакі. А можа, проста лось ці мядзведзь? Я не сустракаў у нашым лесе звяроў буйнейшых за вавёрку — але калі я іх не сустракаў, гэта ж не значыць, што іх няма?
Мы ішлі па слядах, імкнучыся не шумець. Раптам Ася прыціснула палец да вуснаў і паказала мне вялікі выварацень, закіданы яловымі лапамі. Ох, як не хацелася мне сунуцца ў гэтую невядома чыю лежню. Але Ася глядзела, і я, расправіўшы плечы, рушыў наперад. Асцярожна адсунуў ад увахода адну яловую лапу, другую...
Калі вочы прывыклі да цемры, мы ўбачылі ў паглыбленні беласнежную шкуру. Не ведаю, хто гэта быў, але ён гучна соп і, мяркуючы па ўсім, салодка спаў. І да велізарнага яго боку чорнай плямай прыткнуўся да болю знаёмы клубок.
— Клякса! — прашыпеў я, молячы Бога, каб белы звер не прачнуўся.
Кот нібы чакаў, калі яго паклічуць. Тут жа выбраўся да нас і прыняўся церціся аб ногі. Я стаяў у роздуме, пераводзячы позірк з белай шкуры на свой нож.
Ася пакруціла галавой.
— Ты што! У яе дзеткі ўвесну народзяцца, нельга яе забіваць!
— Каго — яе?
Яна паціснула плячамі.
Мы закідалі галінкамі ўваход у бярлог і пайшлі дахаты. Клякса сядзеў на маім плячы, як пухнатая чорная курыца. Ася ж, хітра зірнуўшы, сказала:
— А можа, там у бярлогу спіць карова! І ўвесну яна будзе даваць нам малако.
— Карова? Спусцілася з неба па лесвiцы, грозна парыкала і залегла ў зімовую спячку? Ты ў сваім розуме? — засмяяўся я.
— А хто і што тут наогул у сваім розуме? — сказала Ася задуменна.
Мы вярнуліся да хацінкi. Лесвiца больш не здавалася злавеснай, стаяла сабе, легкадумна прыпёртая да аблокаў. А можа… Не, праўда… Залезці на неба і паглядзець, што там такое? Можа, там стаяць мяхі са снегам. Усяго толькі і трэба высыпаць некалькі ўніз, каб ссунуць з месца бясконцую восень.
Я перавёў позірк на Асю.
— Давай, давай, табе ж карціць, я бачу, — усміхнулася яна. — Ты заўсёды быў вялікім хлапчуком, аматарам прыгод…
