Вулiца канчалася тупiком. Ўiнстан спынiўся i на колькi секундаў нерашуча задумаўся, не ведаючы, што рабiць. Пасля ён павярнуўся i пайшоў назад. Павярнуўшыся, ён падумаў, што дзяўчына прайшла ўсяго нейкiя тры хвiлiны таму, i калi ён пабяжыць, дык хутка яе дагонiць. Ён мог iсцi за ёй, пакуль яна не зойдзе ў якую-небудзь цiхую мясцiну, а тады разбiць ёй чэрап каменем з бруку. Шкляны прадмет у кiшэнi быў дастаткова цяжкi для гэтага. Але ён адразу адкiнуў гэтую iдэю, бо адна толькi думка пра хоць якое фiзiчнае напружанне была яму нясцерпная. Ён не мог бегчы, ён не мог ударыць. Апроч гэтага, яна была маладая i дужая i напэўна стала б абараняцца. Ён падумаў, што можна было яшчэ паспець у Дом Культуры i застацца там да закрыцця, каб забяспечыць сабе хоць частковае алiбi на вечар. Але i гэта было немагчыма. Iм азалодала смяротная знямога. Ён хацеў толькi дайсцi дадому, сесцi i адпачыць.
Калi ён дабраўся да кватэры, было ўжо за дваццаць другую гадзiну. У дваццаць тры трыццаць адключыцца электрычнасць. Ён пайшоў на кухню i праглынуў амаль поўны кубак джыну "Перамога". Пасля падышоў да стала ў нiшы, сеў i выцягнуў дзённiк з шуфляды. Але разгарнуў яго не адразу. З тэлегляда металiчны жаночы голас вiшчаў патрыятычную песню. Ён так i сядзеў, няўцямна пазiраў на мармуровую вокладку, марна спрабуючы выключыць са свядомасцi гэты голас.
Яны забiралi ўначы, заўсёды ўначы. Лепш за ўсё было забiць сябе, перш чым яны прыйдуць. Без сумнення, некаторыя так i рабiлi. Шмат выпадкаў знiкнення былi ў сапраўднасцi самагубствамi. Але патрэбная была адчайдушная адвага, каб забiць сябе ў гэтым свеце, дзе цалкам немагчыма было дастаць пальную зброю цi хуткадзейную атруту. Ён са здзiўленнем думаў пра бiялагiчную непатрэбнасць болю i страху, пра здрадлiвасць чалавечага цела, якое робiцца слабым менавiта ў той момант, калi ад яго патрабуецца асаблiвае напружанне. Ён прымусiў бы чорнавалосую дзяўчыну замаўчаць, калi б толькi дзейнiчаў дастаткова энергiчна, але менавiта з-за сур'ёзнасцi небяспекi, што пагражала яму, ён страцiў здольнасць дзейнiчаць. Яму прыйшла ў галаву думка, што ў хвiлiны найвялiкшай небяспекi даводзiцца змагацца не з ворагам звонку, а выключна з сваiм целам. Нават цяпер, нягледзячы на джын, глухi нудлiвы боль у жываце рабiў немагчымымi складаныя развагi. I ва ўсiх гераiчных або трагiчных выпадках адбываецца тое самае. На полi бiтвы, у катавальнай камеры, на караблi, што iдзе на дно, тое, за што змагаешся, заўсёды забываецца, а цела цiснецца наперад, пакуль не запаўняе сабой увесь сусвет. I нават тады, калi цела не дранцвее ад страху, калi не даводзiцца крычаць ад болю, жыццё ўсё адно заўсёды застанецца штохвiлiнным змаганнем з голадам цi холадам, бяссоннiцай, сапсаваным страўнiкам або хворым зубам.
Ён разгарнуў дзённiк. Цяпер было вельмi важна што-небудзь запiсаць. Жанчына ў тэлеглядзе завяла новую песню. Яе голас, здавалася, раздзiраў ягоны мозг, як асколак шкла з вострымi краямi. Ён паспрабаваў думаць пра О'Браэна, дзеля якога, якому ён пiсаў свой дзённiк, але замест гэтага пачаў уяўляць сабе тое, што адбудзецца з iм, калi яго арыштуе Палiцыя Думак. Было б не так ужо i дрэнна, калi б яго адразу забiлi. Смерцi так цi так чакаеш. Але перад смерцю (нiхто пра такiя рэчы не гаварыў, але ўсе гэта ведалi) спярша адбывалася непазбежнае выцягненне прызнанняў: поўзанне на падлозе, маленне аб лiтасцi, трэск ламаных касцей, выбiтыя зубы i скрываўленыя пасмы валасоў. Чаму прыходзiлася зносiць усё гэта, калi канец заўсёды быў аднолькавы? Чаму нельга было проста выкасаваць пару дзён або тыдняў з жыцця? Нiхто яшчэ нiколi не ўнiкнуў выкрыцця, нiхто не пазбег допытаў. Дастаткова было аднойчы зрабiць думзлачынства, i праз нейкi час непазбежна прыходзiла смерць. Чаму ж тады гэты жах, якi нiчога ўжо не мяняў, мусiў хавацца недзе ў будучым?
Ён паспрабаваў з трошкi большым поспехам, чым раней, выклiкаць у думках вобраз О'Браэна. "Мы яшчэ сустрэнемся там, дзе няма цемры", - сказаў яму некалi О'Браэн. Ён ведаў, што гэта значыць, а можа, толькi думаў, што ведае. Месца, дзе няма болей цемры - гэта была казачная будучыня, убачыць якую нiколi не давядзецца, але да якой шляхам прадбачання можна было неяк таямнiча далучыцца. Але пакуль у яго ў вушах грымеў голас з тэлегляда, ён не мог засяродзiцца на сваiх думках. Ён запалiў цыгарэту. Палова тытуню адразу высыпалася яму на язык, горкi пыл, якi было цяжка выплюнуць. Перад iм, засланiўшы О'Браэна, зноў узнiк твар Вялiкага Брата. Зусiм як некалькi дзён таму, ён выцягнуў з кiшэнi манету i паглядзеў на яе. З манеты глядзеў цяжкi, спакойны паблажлiвы твар: але якая ж усмешка хавалася пад чорнымi вусамi? Змрочным хаўтурным звонам адгукнулiся словы:
ВАЙНА ГЭТА МIР
СВАБОДА ГЭТА РАБСТВА
НЯВЕДАННЕ ГЭТА СIЛА
Частка другая
1
Да абеду яшчэ заставаўся час, i Ўiнстан пакiнуў кабiнет i пайшоў у прыбiральню.
З другога канца доўгага, ярка асветленага калiдора яму насустрач рухалася самотная постаць. Гэта была чорнавалосая дзяўчына. Прайшло чатыры дкi з таго вечара, калi ён напаткаў яе каля антыкварнай крамы. Калi яна падышла, ён убачыў, што правая рука ў яе на перавязi, якой здалёк не было вiдно, бо яна аднаго колеру з камбiнезонам. Напэўна, яна зашчамiла руку, калi круцiла адзiн з вялiкiх калейдаскопаў, у якiх рабiлi накiды раманаў. Тыповае здарэнне ў аддзеле мастацкай лiтаратуры.
Памiж iмi заставалася нейкiх чатыры метры, як раптам дзяўчына спатыкнулася i ўпала нiцма. Яна закрычала ад болю. Напэўна, яна ўпала якраз на пашкоджаную руку. Ўiнстан рэзка спынiўся. Дзяўчына ўжо стаяла на каленях. Яе твар зрабiўся малочна-белы, i ад гэтага вусны пунсавелi яшчэ ярчэй, чым звычайна. Яна глядзела на Ўiнстана ўмольным позiркам, у якiм адчувалася болей страху, чым болю.
Ўiнстана ахапiла дзiўнае пачуццё. Перад iм быў вораг, якi шукаў нагоды забiць яго; перад iм была таксама чалавечая iстота, якая пакутавала ад болю, бо, можа, нешта сабе зламала. Ён мiжвольна кiнуўся ёй дапамагаць. Калi ён убачыў, як яна ўпала на забiнтаваную руку, яму здалося, што ён адчувае боль у сваiм целе.
- Вы не пабiлiся? - спытаўся ён.
- Нiчога страшнага. Вось толькi рука. Зараз пройдзе.
Здавалася, што яе сэрца зараз выскачыць з грудзей. Ва ўсялякiм разе, яна была вельмi бледная.
- Вы нiчога сабе не зламалi?
- Не, усё ў парадку. Толькi хвiлiнку пабалела, i ўсё. Яна працягнула яму здаровую руку, i ён дапамог ёй устаць. Твар яе паружавеў, ёй зрабiлася вiдавочна лягчэй.
- Нiчога, - паўтарыла яна. - Толькi трошкi ўдарыла руку. Дзякуй, таварыш!
I яна хуценька пайшла далей, быццам i сапраўды нiчога не здарылася. Увесь выпадак заняў не болей за паўхвiлiны. Не выстаўляць сваiх пачуццяў напаказ стала ўжо iнстынктыўнай звычкай, тым болей што яны ўвесь гэты час знаходзiлiся перад самым тэлеглядам. I ўсё ж Ўiнстану было вельмi цяжка прыхаваць сваё раптоўнае здзiўленне, бо за дзве цi тры секунды, пакуль ён дапамагаў дзяўчыне ўстаць, яна паспела незаўважна ўсунуць яму нешта ў руку. Безумоўна, яна зрабiла гэта наўмысна. Гэта было нешта маленькае i пляскатае. Праходзячы праз дзверы ў прыбiральню, ён схаваў прадмет у кiшэню i цяпер абмацваў яго кончыкамi пальцаў. Гэта быў кавалак паперы, складзены квадрацiкам.
